Bà bán hàng chắc giá "17.000 đồng/ lạng", đắt gấp ba lần giá thịt heo vì “cá lác bây giờ hiếm lắm, chỉ để xuất khẩu nên không mua thì chưa chắc mai mốt cô mua được đâu”. Đúng là thời gian dịch chuyển thay đổi mọi thứ. Món cá dành cho người nghèo khi xưa giờ đã nâng tầm lên thành "đặc sản".

 

Cá lác - Ảnh: Hương Vũ

 

Những con cá lác nhỏ bé đã cứu gia đình tôi khỏi một giai đoạn khi cả nước khó khăn thiếu thốn, khi mọi nhu cầu chi tiêu sinh hoạt chỉ trông vào đồng lương công nhân và định lượng sổ gạo theo tiêu chuẩn công nhân của bố mẹ tôi. Để cải thiện những bữa ăn đạm bạc và thêm chút đỉnh tiền ăn học, các anh tôi thường đi bộ hàng chục cây số tới những bãi bồi nước lợ đặt cạm để bẫy cá lác vào những ngày nước kém.

 

Cạm là những thanh tre vót mỏng hay sống lá dừa, lấy chỉ thắt lại theo hình chữ T rồi đặt trước những hang nhỏ có nổi bong bóng, các anh nói những hang đó có cá lác nằm trong. Khi những chú cá thập thò khỏi hang sẽ dính cạm và bị những sợi chỉ thít lại, chỉ việc gỡ ra bỏ vào giỏ. Mỗi lần có hàng chục chiếc cạm đó được đặt ra.

 

Cũng có cách bắt cá lác ít phổ biến hơn là câu. Những lưỡi câu chùm được tung ra, khéo léo móc vào những chú cá đang loăng quăng trườn mình trên những bãi bồi. Những bà những cô ở Thủy Nguyên (Hải Phòng) lại thích bắt cá bằng cách dùng thuổng đào những hang có cá ẩn, khi đó cá nhiều chỉ một buổi chiều cũng có thể bắt được những giỏ nặng.

 

Cá lác thịt dai và thơm, kho kiểu Bắc cùng cà chua, quả chay khô, chút gừng cùng gia vị ướp vừa miệng, có thêm chút thịt ba rọi hay tóp mỡ vào kho thật kỹ trong lửa liu riu cho cá ngấm gia vị thì ngon “quắt tai” khó gì sánh được. Tới giờ cũng vậy, chỉ cần thêm đĩa rau muống luộc thì đại tiệc với tôi cũng không thể ngon bằng.

 

Con cá lác giờ không còn nhiều bởi nhiều lý do, có người nói do những bãi bồi nước lợ ngày xưa giờ bị thu hẹp diện tích và môi trường sống của cá bị ảnh hưởng. Có người nói do cá giờ được nhiều nước ưa chuộng, bắt được người ta để dành xuất khẩu được giá hơn nên những khu chợ ngày càng vắng bóng cá lác.

 

Đủ thứ lý do, cũng mừng cho những người vất vả đánh bắt cá có được thu nhập xứng đáng. Nhưng không khỏi một chút hoài niệm và chạnh buồn...