Mỗi vùng miền có đặc sản bánh khác nhau. Ccó nhiều loại bánh khi nói tới thì có lẽ ai cũng biết, chẳng hạn, bánh tét, bánh chưng… Xứ Quảng quê tôi cũng có một thứ bánh với tên gọi dân dã là “bánh bó”. Thứ bánh hòa quyện nhiều hương vị khác nhau dù chẳng phải cao lương mỹ vị nhưng thấm đẫm “hương đồng, gió nội”.
Bên cạnh các loại bánh phổ biến ở miền quê xứ Quảng như bánh nổ, bánh in, bánh thuẫn… thì để làm nên cây bánh bó đòi hỏi phải kỳ công hơn và cần nhiều phụ liệu hơn. Chẳng hạn, dừa, cà rốt được nạo thành những sợi nhỏ. Cà chua bí đao, chuối ép… được xắt thành từng miếng bằng đốt ngón tay. Đối với cà rốt, có người đem băm nhỏ bằng hạt bắp để khi cây bánh hoàn thành, cắt ra từng lát, thì những hạt cà rốt ấy sẽ là những hạt màu xen lẫn bắt mắt. Tuy nhiên, khi làm bánh bó, không đòi hỏi phải đầy đủ các phụ liệu trên, mà tùy theo ý tưởng của từng người. Đôi khi người ta có thể gia giảm thứ này, và thay thế bằng thứ khác. Nhưng vẫn là thứ củ quả có sẵn ở quê nhà. Tất cả được cho vào xoong luộc chín. Có một thứ không thể thiếu để tạo nên hương thơm đặc trưng của bánh bó là gừng. Gừng được giã lấy nước cốt và được đổ vào trong quá trình sên đường giúp cho bánh có mùi thơm mà còn giúp cho tiêu hóa, cho sự cân bằng thân nhiệt, phù hợp với tiết trời se se lạnh.
Với bánh bó, nguyên liệu chính là gạo nếp, đường. Nếp phải chọn loại nếp dẻo thơm được rang lên, xay mịn và phơi qua ba lần sương đêm. Kỳ công như thế, nên hương vị của bánh có cái mát dịu của khí trời quyện vào. Phải nói thêm rằng, khi rang gạo nếp phải rang trong nồi đất thì bột càng tăng vị thơm ngon. Rang phải cẩn thận cho vừa chín tới vì nếu rang lâu quá hạt nếp sẽ cứng, nếu nhanh quá nếp còn sống khi xay giã sẽ bị nhão.
Khi các công đoạn sơ chế đã hoàn thành, đặt xoong lên bếp bắt đầu sên đường. Đổ một ít nước vào xoong, rồi cho đường vào khuấy đều cho đến khi đường sên đặc, dẻo quẹo tỏa mùi thơm ngào ngạt thì cho các phụ liệu vào. Lúc đó, phải điều chỉnh ngọn lửa thật nhỏ để nước đường sôi liu riu, và nhanh tay trộn đều cho đến khi nước đường gần như đặc quánh, thì tắt bếp để nguội.
Tiếp đến, nấu nước đường theo tỉ lệ phù hợp. Khi nước đường đã nguội, rây bột nếp vào. Vừa rây, vừa dùng đũa khuấy đều cho đến khi bột dẻo quánh, nước đường thấm đều vào bột là được. Cuối cùng đổ bột ra mâm, dùng tay nén thành miếng bột dài vừa phải, rồi lần lượt khéo léo xếp các loại mứt dẻo xen kẽ nhau. Đây là khâu quan trọng tạo ra màu sắc thẩm mỹ cho lát bánh sau khi cắt ra từng lát. Sau đó đắp lớp bột khác lên bó kín phần nhân sao cho trùng khít với khối bột phía dưới, rồi nặn đều. Sau khi được nặn thành những thỏi dài, vuông hoặc tròn, lại tiếp tục lăn những cây bánh trên bột nếp khô để thân ngoài của cây bánh được ráo. Người ta cẩn thận lấy lá chuối đã rửa sạch và phơi sơ qua nắng bọc chúng lại và xếp vào thùng vào khay.
Những cây bánh bó thơm ngon được lấy ra, cắt thành lát, xếp vòng quanh đĩa như một bông hoa nhiều màu sắc mang hương vị đặc trưng. Bên cốc trà nóng, cùng người thân, ngồi nhâm nhi miếng bánh bó mang hương vị đậm đà mà thấy lòng thêm da diết chốn quê.
Bùi Huyền Tương