Mô tả người Viking trong game Assassin's Creed sắp ra mắt.

  Hình ảnh về người Viking trên phim.

Năm 2008, công nhân xây dựng làm việc tại một bãi biển hẻo lánh của Estonia phát hiện ra hơn 40 bộ xương của những người từng một thời rất cường tráng. Họ được chôn cất năm 750 Sau Công nguyên trong hai con thuyền, bên cạnh là vũ khí và châu báu mang phong cách Viking; phỏng đoán ban đầu cho rằng đây là hệ quả của một cuộc đột kích, cướp bóc bất thành. ADN từ xương của người quá cố chỉ ra một sự thật đau xót: 4 người đàn ông được chôn vai kề vai, tay nắm chặt kiếm của mình là 4 anh em ruột. Không rõ đây là một cuộc đột kích hay một sứ mệnh nối tình hảo hữu nhưng có kết cục đẫm máu: những người trên thuyền đều bị giết hại một cách tàn bạo, rồi được chôn cất với tập tục chỉ dành cho những chiến binh. Khu khảo cổ này là bằng chứng đầu tiên cho thấy người Viking đi thám hiểm ngoài phạm vi lãnh thổ của mình.

Dữ liệu nghiên cứu mới là thành quả của nỗ lực vẽ lại bản đồ gen của người Viking trên khắp Châu Âu. Kết quả mới được đăng tải trên tạp chí Nature cho thấy người Viking tản ra khắp Châu Âu từ quê nhà Scandinavia, rồi có cả những người có gốc gác khác cũng học theo tập tục của người Viking. "Viking" không nhất thiết là người gốc Scandinavia, họ có thể tới từ bất cứ quê hương nào khác.

“Câu chuyện toàn cảnh ăn khớp với những gì vẫn được kể bởi các nhà sử học và khảo cổ học”, Erika Hagelberg, chuyên gia ADN cổ đại, người không cộng tác trong nghiên cứu mới, nhận xét. “Đây là tiểu tiết cho thấy khả năng khơi gợi trí tò mò của những khu vực [khảo cổ]”.

 Một chiến binh Viking nhiều danh vọng sẽ được chôn cất trang trọng như thế này đây.

Ví dụ như khu khảo cổ ở Estonia, người ta tìm thấy những bằng chứng chắc nịch về mối quan hệ khăng khít của nhóm người được chôn, cho thấy khả năng cao họ cùng tới từ một làng hay một trấn nhỏ. “Việc bốn người anh em được chôn cùng nhau là rất mới và cũng rất độc đáo … nó mở ra một góc nhìn mới cho chúng tôi”, Cat Jarman, nhà khảo cổ học công tác tại Bảo tàng Lịch sử Văn hóa tại Oslo nhận định; ông Jarman không phải là một trong các tác giả nghiên cứu trên.

Sau 10 năm nghiên cứu ròng rã, đội ngũ các chuyên gia được dẫn dắt bởi nhà di truyền học Eske Willerslev thu thập mẫu từ khắp vùng Scandinavia, có niên đại từ kỷ Viking là khoảng năm 750 SCN cho tới năm 1050 SCN; song hành với chúng là các mẫu vật khảo cổ xưa hơn và mới hơn. Đội ngũ cũng thu thập hài cốt người từ các khu vực chôn cất đây đó quanh Châu Âu, những khu mộ chứa đồ đạc phong cách Viking hay được chôn theo theo tập tục Viking.

“Chúng tôi tiếp cận với mọi khu khảo cổ được cho là có liên hệ với người Viking”, Willerslev nói. Sau khoảng thời gian thu thập mẫu dài, họ đã tạo được 442 bộ gen từ Thời đại Viking, từ những mẫu vật ở Ý, Ukraine và Greenland.

 Một thi hài được chôn theo tập tục Viking tại Thụy Điển.

Kết quả nghiên cứu họa nên câu chuyện nhiều màu sắc của những cá nhân, ví dụ như hai người cùng một dòng máu được chôn tại hai nơi là Anh và Đan Mạch, họ bị chia cắt bởi hàng trăm kilomet biển rộng. Thậm chí, các bộ gen còn hé lộ những chi tiết bất ngờ về Viking, bao gồm cả vẻ ngoài của họ: người Scandinavia của Thời đại Viking thường mang tóc đen chứ không như màu vàng mà ta gán ghép cho họ bao lâu nay. So sánh gen, các yếu tố khảo cổ tại các khu vực khác nhau cho thấy trong một số nhóm Viking, thì họ coi “Viking” là một công việc, chứ không phải là phong cách sống được truyền lại từ từ thế hệ đi trước.

Những ngôi mộ có phong cách Viking tại đảo Orkney, Anh Quốc chứa những cá nhân không mang trong mình ADN của người Scandinavia, mà một số người được chôn cất tại Scandinavia lại có cha hoặc mẹ là người Ai-len và Scotland. Một số hài cốt ở Na Uy được chôn theo tập tục Viking, nhưng gen của họ lại cho thấy các cá nhân này là người Saami, một nhóm cư dân bản địa sống gần Đông Á và vùng Siberia.

“Nhân dạng của những người này không đồng nhất theo yếu tố gen hay theo tộc người, tôn giáo. Họ là một cộng đồng chung. Chúng tôi có ADN làm bằng chứng vững chắc hậu thuẫn cho khẳng định trên”.

Các nhà nghiên cứu viết rằng khám phá mới cho thấy cộng đồng phức tạp với hoạt động giao thương, hoạt động cướp bóc đã khiến các nhóm người Viking có nhiều tổ tiên khác nhau. Thậm chí, phân tích còn cho thấy người Viking đã có đa dạng gen trước cả Thời đại Viking, đây là nhận định của Martin Sikora, người dẫn dắt nghiên cứu mới và hiện đang công tác tại Trung tâm Di truyền Địa lý và Đại học Copenhagen.

"Chúng tôi phát hiện ra rằng người Viking không chỉ có gốc Scandinavia, khi mà phân tích gen chỉ ra cả dấu vết của ADN tới từ Nam Âu và Châu Á. Rất nhiều người Viking, cả trong và ngoài Scandinavia, không có gốc gác bản địa, cho thấy đường di chuyển của gen xuyên suốt Châu Âu".

 Hồi thế kỷ 19, họa sỹ người Đức Hugo Vogel vẽ lại cuộc đột kích của vua Viking Olaf Tryggvesson vào năm 994 SCN.

Nghiên cứu mới về ADN cũng mở ra thêm những câu hỏi. Jette Arneborg, đồng tác giả và nhà khảo cổ học công tác tại Bảo tàng Quốc gia Đan Mạch nói rằng ADN lấy được từ các khu chôn cất tại Greenland cho thấy gen trộn giữa đàn ông Scandinavia (mà ngày nay là Na Uy) với phụ nữ tới từ khu vực mà ngày nay thuộc Anh Quốc. Thế nhưng, đồ tạo tác đi cùng người chết và tập tục chôn cất hoàn toàn thuộc về Scandinavia. “Những ADN này sẽ khiến chúng tôi suy nghĩ thêm về chuyện gì đã xảy ra khi xưa”, chuyên gia Arneborg nhận định.

Bên cạnh đó, vẫn còn những bí ẩn khác: các khu vực sinh hoạt của người Viking tại Châu Mỹ chưa cho được mẫu xương nào để vẽ lại bản đồ gen, nên ta vẫn chưa hay biết những người Châu Âu đầu tiên sang Mỹ có vai trò gì. Và bên cạnh đó, thêm mẫu nghiên cứu đồng nghĩa với việc nhận ra tầm ảnh hưởng của người Viking khi tới các nước Châu Âu.