Các quốc gia đã có nhiều ưu đãi và giảm thuế để xe máy điện và các xe điện khác có giá cả phù hợp, khuyến khích người mua hơn. Nhưng đây là lần đầu tiên một quốc gia cung cấp xe điện miễn phí để thay thế xe chạy xăng (ICE) trong nỗ lực xanh hóa giao thông đường bộ.

Quốc gia đầu tiên thực hiện một bước đi táo bạo như vậy là Uganda, khi Tổng thống Yoweri Kaguta Museveni đưa ra thông báo này trong bài phát biểu quốc gia cuối năm 2022.

Theo tổng thống Museveni, chính phủ sẽ cung cấp xe máy điện miến phí như một sự trao đổi cho bất kỳ người Uganda nào đang sử dụng xe máy ICE.

Chính phủ Uganda không tài trợ cho chương trình lớn này từ ngân sách nhà nước, những trang tin địa phương, dẫn lời tổng thống cho biết, nguồn vốn cho chiến dịch này là từ "các nhà đầu tư."

Tổng thống Museveni nói: “Chúng tôi đã đồng ý với một số nhà đầu tư, thu thập các phương tiện chạy xăng và cung cấp cho chủ sở hữu những xe máy chạy điện. Việc hoán đổi này giúp chủ sở hữu xe máy tiết kiệm 50% chi phí.

Những nhà đầu tư đó được cấp giấy phép xây dựng và vận hành các trạm sạc điện - hoán đổi pin, sử dụng dịch vụ này để thu hồi vốn đầu tư hoán đổi xe máy điện cho xe ICE.

Xe máy điện là những mẫu xe Zembo do doanh nghiệp Ugandan sản xuất trong nước, bán lẻ với giá khoảng 5 triệu shilling Ugandan (1,350 USD).

Những xe máy này thường được dịch vụ boda bodas (tương tự Grab xe máy Việt Nam) sử dụng, đây là những taxi xe máy phổ biến ở phần lớn châu Phi. Ở nhiều nước trên thế giới, du khách có thể gọi Uber hoặc Lyft để gặp gỡ bạn bè, thì ở Uganda, hành khách thường gọi một taxi mô tô và được nhanh chóng đưa đến vị trí cần thiết (Uber thực sự cũng điều hành một dịch vụ boda bodas ở Uganda).

Nhiều quốc gia châu Phi đã có những chính sách thúc đẩy điện khí hóa lực lượng taxi xe máy lớn này, nhưng tuyên bố của tổng thống Uganda xác định, đây chương trình lớn nhất duy nhất hiện nay trên thế giới, được thiết kế để thay thế tất cả các xe máy ICE trong một quốc gia.

Ngoài những lợi ích về bảo vệ môi trường, xe máy điện hỗ trợ những người cung cấp dịch vụ taxi xe máy độc lập giảm thiểu chi phí vận hành. Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ Uganda, TS Monica Musenero cho rằng khoản tiết kiệm chi phí hoạt động thậm chí còn cao hơn số liệu mà Tổng thống Uganda đưa ra, ông nói:

“Những chiếc xe máy này rẻ hơn 60% trong khai thác sử dụng so với những xe máy ICE hiện nay vì không tốn nhiên liệu. Sạc xe máy chiếm một phần chi phí nhỏ. Xe máy điện không có nhiều bộ phận có thể hỏng hóc phải thay thế và người cung cấp dịch vụ taxi thu được nhiều tiền hơn. Do những xe máy được sản xuất tại địa phương, chúng tôi sẽ quan tâm đến các biện pháp an toàn và điều kiện hoạt động thực tế. Ví dụ: nếu xe máy bị đánh cắp, người dùng sẽ báo cáo cho cơ quan chức năng và chúng tôi sẽ có thể tắt máy và xác định tọa độ xe từ xa. Nếu người xấu cố gắng tháo rỡ các bộ phận, xe máy sẽ báo cáo cho người dùng và cơ quan chức năng. Kỹ thuật IoT giúp tăng cường an ninh cho xe máy.”

Trạm sạc và hoán đổi pin ở Kampala, Uganda

Những chiếc xe máy được thiết kế để vận hành trong đô thị và không có phạm vi hoạt động quá xa. Một lần sạc duy nhất có khả năng cung cấp khả năng hoạt động trên khoảng 70 km (43 dặm). Để hoạt động với thời gian dài, những xe máy nay sử dụng mạng lưới các trạm sạc và hoán đổi pin. Các công ty cung cấp xe máy và dịch vụ như Zembo đã triển khai và vận hành hơn một chục trạm sạc và hoán đổi pin ở thủ đô Kampala của Uganda.

Theo tổng thống Musenero, các trạm tiếp theo đã được xây dựng để vươn xa hơn ra khỏi thành phố.

3 trạm sạc và hoán đổi pin đã được thiết lập dọc theo đường Masaka vào các thành phố Buwama, Lukaya và Masaka. Thành phần đắt nhất của xe máy điện là pin và điểm đặc biệt là người chủ xe máy không cần phải sở hữu pin. Người dùng sẽ thuê pin. Khi sắp hết, chủ xe máy sẽ đến trạm sạc tiếp theo để trao đổi, trả một số tiền để có được một pin nạp đầy mới và để lại pin còn dung lượng thấp cho trạm.

Mô hình này tương tự như hoán đổi pin của hãng Gogoro Đài Loan. Các chủ sở hữu xe máy không sở hữu pin mà đăng ký gói hoán đổi pin của Gogoro, cho phép đổi tại các trạm thay pin địa phương. Hiện có hàng nghìn trạm hoán đổi pin của Gogoro ở Đài Loan, Gogoro đang nhanh chóng mở rộng mô hình này ra quốc tế.

Taxi xe máy là một phương tiện giao thông phổ biến ở nhiều nước châu Phi

Tổng thống Museveni nói thêm, các loại xe điện khác cũng sẽ nhận được những ưu đãi để khuyến khích điện khí hóa các phương tiện giao thông nhanh chóng. Ông giải thích:

“Chúng tôi đang thực hiện những kế hoạch chuyển sang xe buýt điện, ô tô điện và xe máy điện. Sự thay đổi trong những phương tiện vận tải không chỉ liên quan đến xe máy và còn liên quan đến xe buýt, ô tô, xe buýt nhỏ, xe bán tải, v.v.”