Khi thế giới bắt đầu sử dụng nhựa khoảng 70 năm trước, không có nhiều suy nghĩ về sự ổn định bền vững của dòng sản phẩm tổng hợp này, nhưng không ai dự đoán được, loại vật liệu này có thể cần có nhiều thế kỷ để phân hủy.
Khi chất dẻo trở thành đa dạng hóa, dễ dàng sản xuất, hành
tinh hiện đang tập trung khoảng 8,3 tỷ tấn vật liệu của tất cả mọi loại nhựa đang
được sản xuất nhưng không có công nghệ hoặc động lực nhằm giảm thiểu đống rác độc
hại ngày càng phát triển. Công nghiệp nhựa quá rẻ, dễ sản xuất và dễ vứt bỏ hơn
việc tái chế.
Các nhà nghiên cứu thuộc Đại học California Santa Barbara (UC
Santa Barbara), Susannah Scott và Mahdi Abu-Omar, nỗ lực tìm cách thay đổi mô
hình công nghệ nhựa, tồn tại hàng thập kỷ này bằng phương pháp xúc tác một nồi
hấp, nhiệt độ thấp nhằm chuyển đổi polyetylen - loại polyme có trong một phần
ba tổng số chất dẻo được sản xuất với giá trị toàn cầu khoảng 200 tỷ đô la mỗi
năm - thành các phân tử alkylaromatic có
giá trị cao, thành phần cơ bản của nhiều hóa chất công nghiệp và sản phẩm tiêu
dùng.
Trả lại giá trị cao những vật phẩm sẽ trở thành rác thải có
thể sẽ là động lực để phát triển ngành công nghiệp tái chế chất thải nhựa với lợi
ích hấp dẫn và thiết thực hơn, có hiệu quả làm sạch môi trường.
Nhà hóa học Scott cùng với Mahdi Abu-Omar trong bản báo cáo
khoa học trên tạp chí Science nhấn mạnh: “Đây là một giải pháp tiềm năng”. Theo
bà, nỗ lực của nhóm là đưa ra giải pháp biến nền kinh tế tuyến tính, lãng phí của
nhựa thành một nền kinh tế vòng tròn, bền vững hơn. Công trình nghiên cứu là một
minh chứng về khả năng cải thiện môi trường.
Không thể phủ nhận rằng cuộc sống hiện đại phụ thuộc hầu hết
vào nhựa, từ bao bì giữ thực phẩm tươi ngon, những vật liệu vô trùng được sử dụng
trong các ứng dụng y tế, vô vàn các mặt hàng bền chắc, giá cả phải chăng trong
cuộc sống.
Bà Scott, giáo sư hóa học và kỹ sư hóa tại UC Santa Barbara,
Chủ tịch UCSB Mellichamp về Chế tạo chất xúc tác Bền vững cho biết: “Có rất nhiều
yếu tố tích cực của nhựa mà chúng ta phải quan tâm. Đồng thời, cũng tạo ra vấn
đề thực sự nghiêm trọng, sự ô nhiễm môi trường từ rác thải nhựa.”
Đặc chưng của nhựa là là tính trơ về hóa học, không phản ứng
với những thành phần khác của môi trường.
Bà Scott nói: “Bạn có thể đặt một đường ống nước xuống đất
và một trăm năm sau, đào nó lên, đường ống vẫn bền vững và cung cấp nguồn nước
hoàn toàn an toàn”. Nhưng tính trơ trước những tác động lý hóa khiến nhựa chậm
phân hủy tự nhiên và muốn phân hủy nhựa nhân tạo cần rất nhiều năng lượng.
Giáo sư kỹ thuật hóa học Abu-Omar, chuyên gia về xúc tác
năng lượng và là Chủ tịch UCSB Mellichamp về Hóa học Xanh, giải thích: “Nhựa được
chế tạo từ các liên kết carbon-carbon và carbon-hydro, rất khó tái chế trên phương
diện hóa học.
Đã có nhiều công trình nghiên cứu để chuyển hóa chất dẻo
thành các sản phẩm khác thân thiện môi trường, nhưng chi phí năng lượng lớn “trở
thành chướng ngại vật không thể bỏ qua trong thời gian dài”. Quy trình công nghệ
chuyển đổi các sản phẩm nhựa thành những phân tử có giá trị cao cũng bị hạn chế
do sản phẩm, được chiết xuất từ dầu mỏ rẻ hơn.
Bà Scott nói: “Điều
đó có nghĩa là, nếu chúng ta có thể chuyển đổi trực tiếp các polyme thành những
phân tử giá trị cao hơn và giảm thiểu tiêu thụ năng lượng trong quá trình chuyển
hóa, đây sẽ là một quy trình hoàn hảo giá trị cao, rẻ hơn so với chiết xuất từ
dầu mỏ và lại làm sạch hơn môi trường ”.
Từ ý tưởng này, các nhà khoa học sáng tạo một phương pháp
xúc tác song song mới, không chỉ tạo ra những phân tử alkylaromatic có giá trị
cao trực tiếp từ nhựa polyetylen phế thải mà còn hoạt động hiệu quả, rẻ hơn với
nhu cầu tiêu thụ năng lượng thấp.
Bà Scott cho biết: “ Trong nghiên cứu thử nghiệm, chúng tôi
đã hạ nhiệt độ quá trình chuyển hóa xuống hàng trăm độ. Các phương pháp thông
thường, yêu cầu cần nhiệt độ từ 500 đến 1000 ° C để phá vỡ chuỗi polyolefin
thành các mảnh nhỏ và chuyển đổi thành sản phẩm hỗn hợp bao gồm khí gas, chất lỏng
và than cốc. Trong khi đó phương pháp sử dụng xúc tác mới thì nhiệt độ tối ưu
cho quá trình trong khoảng 300 ° C”.
Các nhà nghiên cứu giải thích, điều kiện phản ứng tương đối
nhẹ giúp phá vỡ các polyme theo cách chọn lọc đến cấp độ các phân tử lớn hơn
trong phạm vi chất mỡ bôi trơn. Scott nói: “Chúng tôi cũng bỏ qua được một số bước trong quy trình, không
thực hiện nhiều chuyển đổi hóa học mà trong phương pháp thông thường phải thực
hiện”.
Quá trình này không yêu cầu dung môi hoặc hydro bổ sung, chỉ
sử dụng chất xúc tác platin được hỗ trợ bằng xúc tác alumin (Pt / Al2O3), tạo
phản ứng song song, vừa phá vỡ các liên kết cacbon-cacbon vững chắc vừa sắp xếp
lại “khung” phân tử polyme, hình thành cấu trúc vòng sáu cạnh đặc trưng của
phân tử alkylaromatic có giá trị cao, sử dụng rộng rãi trong dung môi, sơn, chất
bôi trơn, chất tẩy rửa, dược phẩm và nhiều sản phẩm công nghiệp và tiêu dùng
khác.
Nhà hóa học Fan Zhang thuộc phòng thí nghiệm Susannah Scott
cho biết thêm: “Việc hình thành các phân tử thơm từ các hydrocacbon nhỏ rất
khó. trong quá trình hình thành chất thơm từ polyolefin, hydro được coi như sản
phẩm phụ và được sử dụng để cắt các chuỗi polyme cho toàn bộ quá trình chuyển
hóa thuận lợi. Nhờ đó thu được các alkylaromatics (phân tử alkyl thơm) chuỗi
dài, đó là kết quả tuyệt vời.”
Phương pháp này mở ra một hướng mới trong khai thác sử dụng
nhựa, polyme phế thải có thể trở thành nguyên liệu thô có giá trị thay vì thành
rác thải gây ô nhiễm môi trường.
Abu-Omar nói: “Đây là một công nghệ tái tạo vật liệu nhựa, có
thể tạo ra những nguyên liệu thô có giá trị và có tác động môi trường tốt hơn
so với chiết xuất từ dầu mỏ. Thành công bước đầu thúc đẩy việc phát triển
nghiên cứu, hoàn thiện công nghệ mới tái chế những phế thải nhựa khác nhau, thu
lại những nguyên liệu thô nào và thế giới bớt phụ thuộc vào dầu mỏ.