Tạp chí Nature đăng tải năm bài báo của các nhà nghiên cứu sinh học biển, thống kê các cơ hội tận dụng sự đa dạng rộng lớn của những loại thực phẩm thủy sinh, còn gọi là thực phẩm "xanh" trong các thập kỷ tới nhằm giải quyết tình trạng suy dinh dưỡng, giảm tác động của hệ thống thực phẩm lên môi trường và cung cấp sinh kế.

Thực phẩm xanh: con đường hướng tới một hệ thống thực phẩm lành mạnh, bình đẳng và bền vững

Ben Halpern, nhà sinh thái học biển tại Trường Quản lý & Khoa học Môi trường Đại học Santa Barbara's Bren (UCSB) đã cùng các đồng nghiệp điều nghiên tính bền vững về môi trường thức ăn thủy sản, tiềm năng phát triển của các cơ sở sản xuất quy mô nhỏ và rủi ro khí hậu mà hệ thống thức ăn thủy sản phải đối mặt.

Ông cho biết: “Nhân loại đang cố gắng đưa ra những lựa chọn sáng suốt hơn về thực phẩm, tác động đến môi trường của thực phẩm. Lần đầu tiên chúng tôi tập hợp dữ liệu từ hàng trăm nghiên cứu về hàng loạt loài hải sản giúp trả lời câu hỏi đó. Thực phẩm xanh nước biển về tổng thể rất tốt, cung cấp một lựa chọn tuyệt vời cho sự phát triển thực phẩm bền vững."

Ben Halpern cũng là nhà lãnh đạo Trung tâm Phân tích & Tổng hợp Sinh thái Quốc gia tại UCSB. Ông nhấn mạnh: “Những dự án nghiên cứu cho thấy, nhu cầu toàn cầu về thức ăn xanh sẽ tăng gấp đôi vào năm 2050, được đáp ứng chủ yếu thông qua tăng sản lượng nuôi trồng thay vì đánh bắt thủy sản”.

Đầu tư vào đổi mới và cải thiện quản lý thủy sản làm gia tăng lượng tiêu thụ và tác động mạnh mẽ đến tình trạng suy dinh dưỡng. Một kịch bản mô hình hóa "tăng trưởng cao" cho thấy nếu tăng nguồn cung thêm 15,5 triệu tấn (8%), khiến giá sản phẩm hạ và giảm 166 triệu trường hợp thiếu chất dinh dưỡng ở những người thu nhập thấp.

Ông Halpern cho biết: “Những người đánh cá quy mô nhỏ - cá thể và thuyền nhỏ nhiều nơi trên thế giới - là một phần rất lớn của hệ thống thủy sản toàn cầu, vô cùng đa dạng về sản phẩm và phương thức đánh bắt. Sự đa dạng hình thành cả cơ hội và thách thức cho công tác quản lý các đại dương. Thế giới cần phải nắm vững sự đa dạng này nhằm quản lý đại dương tốt hơn."

Thực phẩm xanh được xếp hạng cao hơn thực phẩm có nguồn gốc động vật trên cạn về lợi ích dinh dưỡng và tiềm năng tăng tính bền vững thực phẩm. Nhiều loài thức ăn xanh rất giàu chất dinh dưỡng quan trọng. So với thịt gà, cá hồi có lượng axit béo omega-3 nhiều gấp 19 lần; hàu và trai có lượng vitamin B-12 cao gấp 76 lần và sắt gấp 5 lần; cá chép có hàm lượng canxi cao gấp 9 lần.

Christopher Free, nhà sinh thái học biển và trợ lý nghiên cứu của Trường Bren, đồng tác giả với nhà khoa học biển Jacob Eurich của UCSB trong một nghiên cứu phân tích tiềm năng dinh dưỡng thực phẩm xanh cho biết: “Nghiên cứu cho thấy, sản xuất thức ăn thủy sản gia tăng sẽ có ý nghĩa quan trọng với sức khỏe con người trên toàn cầu. Thực phẩm thủy sản rẻ hơn sẽ thúc đẩy sự dịch chuyển khỏi thức ăn thông thường như thịt gà, thịt bò và sữa. Điểm đặc biệt là thức ăn thủy sản sẽ là một giải pháp hữu ích để chống suy dinh dưỡng một cách toàn diện."

Lợi ích dinh dưỡng của thực phẩm xanh đặc biệt quan trọng đối với phụ nữ, gần gấp 3 lần so với nam giới trong việc gia tăng tiêu thụ thủy sản ở các quốc gia được nghiên cứu.

Những loài thực phẩm chính được sản xuất trong nuôi trồng thủy sản, như cá rô phi, cá hồi, cá da trơn và cá chép có tác động đến môi trường tương đương với thịt gà, loại thịt có tác động thấp nhất. Các loài cá nổi nhỏ như cá mòi và cá cơm, thực phẩm thân mềm hai mảnh vỏ và rong biển đều tác động đến môi trường thấp hơn gà.

Đầu tư để nâng cao hiệu quả sản xuất thủy hải sản và giảm thiểu tác động đến môi trường sẽ mang lại lợi ích cho toàn ngành, trong đó có cả những loài ít nuôi như cá vược châu Âu, cá yếu, cá dẹt, cá tráp và cá sữa.

Nghiên cứu cũng cho thấy các hệ thống thực phẩm xanh đối mặt với rủi ro cao do biến đổi khí hậu, nhưng lại nằm ở những khu vực mà sinh kế con người phụ thuộc vào thủy sản và được trang bị ít nhất để ứng phó với nhứng hiểm họa tự nhiên.

Ông Halpern nói: “Biến đổi khí hậu đang tạo ra rủi ro cho nhân loại, trong đó có lương thực. Thực phẩm xanh cũng phải đối mặt với tình trạng axit hóa và nước nóng lên. Nhưng không phải tất cả các loại thực phẩm đều bị ảnh hưởng bởi những rủi ro này - trong nghiên cứu của mình, chúng tôi chỉ ra vị trí, cách thức và lý do tại sao các loại thực phẩm màu xanh khác nhau phải đối mặt với những rủi ro khác nhau từ biến đổi khí hậu".

Năm bài báo này là loạt bài đầu tiên trong seria bài do Blue Food Assessment (BFA), một nhóm hơn 100 nhà nghiên cứu hàng đầu do Trung tâm Giải pháp Đại dương & Trung tâm An ninh Lương thực và Môi trường của Đại học Stanford đứng đầu, Trung tâm Khả năng Chống chịu tại Đại học Stockholm và tổ chức EAT thực hiện.

Beatrice Crona, đồng Chủ tịch BFA, phó giám đốc khoa học Trung tâm Khả năng Phục hồi Stockholm cho biết: “Thức ăn xanh vô cùng đa dạng, nhiều cộng đồng ngư dân quy mô nhỏ thường bị bỏ qua dù cung cấp phần lớn thực phẩm xanh”.

Rosamond Naylor, đồng Chủ tịch BFA, giám đốc sáng lập Trung tâm An ninh lương thực và Môi trường tại Trường Đại học Stanford nói: “Rất ít quốc gia đang phát triển ngành thực phẩm xanh cung cấp các lợi ích về sinh thái, kinh tế và sức khỏe tương đương tiềm năng hiện có. Những bài báo này cung cấp cơ sở khoa học cho các chính phủ ra quyết định đánh giá sự cân bằng và thực hiện các giải pháp thúc đẩy thực phẩm xanh trở thành một phần của hệ thống thực phẩm tiên tiến từ quy mô địa phương đến toàn cầu."

Fabrice DeClerck, Giám đốc khoa học EAT cho biết: “Đánh giá của BFA nhấn mạnh sự đa dạng to lớn của thực phẩm xanh, mang giá trị quan trọng về dinh dưỡng, văn hóa, kinh tế và môi trường. Để nhận ra tiềm năng của thực phẩm xanh, các chính phủ cần có chính sách quản trị rộng với sự tham gia của các nhà sản xuất nhỏ, phụ nữ và các nhóm nhỏ, quản lý tốt hơn những nguồn tài nguyên thiên nhiên, dựa vào đó thực phẩm xanh phát triển, đầu tư xây dựng khả năng cho phép thực phẩm xanh chống chịu biến đổi khí hậu."

Jim Leape, đồng Giám đốc của Trung tâm Giải pháp Đại dương Stanford cho biết: “Chúng ta còn chín mùa đánh cá nữa là đến thời hạn hoàn thành những Mục tiêu Phát triển Bền vững 2030 nên tính cấp thiết là rất cao. Những nghiên cứu này giúp các nhà hoạch định chính sách, công ty, nhà đầu tư tài chính, ngư dân và người tiêu dùng sử dung triệt để tiềm năng to lớn của thực phẩm xanh để đạt được những mục tiêu đó."

Hơn 2.500 loài hoặc nhóm loài cá, động vật có vỏ, thực vật thủy sinh và tảo được đánh bắt hoặc nuôi trồng trên toàn cầu để làm thực phẩm là tài nguyên mang lại sinh kế và thu nhập cho hơn 100 triệu người và thực phẩm cho một tỷ người.