Chùa Ngọa Cương tọa lạc trên một ngọn đồi khá cao phía Tây của xã Cảnh Hóa (Quảng Trạch), cách đường Quốc lộ 12A chỉ khoảng vài trăm mét. Từ ngoài đường 12A nhìn vào, lối lên chùa nổi bật với hai bên là hai con rồng lớn được xây bằng xi măng phủ sơn vàng. Các bậc tam cấp dẫn lên chùa được lát gạch vừa đẹp, vừa dễ đi. Hai bên cổng chùa cũng được trồng nhiều loại cây như sứ, bồ quân…
Chùa Ngọa Cương còn được gọi là Ngọa Linh tự. Được xây dựng vào khoảng
thế kỷ 16, lúc đầu chỉ bằng tranh tre nứa lá đơn sơ. Đến năm 1860, chùa
được nhân dân trong vùng góp công, góp của xây lại bằng gạch chắc chắn,
vững chãi. Chùa là nơi để người dân trong vùng gửi gắm tâm linh, khát
vọng về một cuộc sống no ấm, bình yên, tươi đẹp.
So với các ngôi chùa khác trong vùng thì chùa Ngọa Cương tuy không lớn
nhưng kiên cố với những bức tường được ghép rất dày, có chỗ hơn 1m. Mái
chùa hình vòm, bên trong được khắc vẽ nhiều họa tiết độc đáo. Cổng chùa
có 2 phần: cổng và lầu. Mái cổng uốn cong, xung quanh cổng và lầu được
đắp nổi hình rồng, phụng vờn mây…
Chùa Ngọa Cương còn được gọi là Ngọa Linh tự
Không chỉ ấn tượng với kiến trúc đẹp, chùa Ngọa Cương còn là di tích gắn
với những thăng trầm của lịch sử dân tộc. Chùa là nơi ghi dấu sự ra đời
chi bộ Đảng đầu tiên của xã Cảnh Hóa. Đây là địa điểm liên lạc khi các
chiến sĩ cộng sản về gây dựng cơ sở Đảng. Năm 1942 Chi bộ ghép Ngoạ
Cương – Thanh Thuỷ được thành lập, đồng chí Cả Huệ (phủ uỷ viên Quảng
Trạch) đề xuất với đồng chí Lê An, Cao Văn Toàn, Trần Diên (trong Chi bộ
ghép Ngoạ Cương- Thanh Thuỷ), lấy địa điểm ngôi chùa làm nơi sinh hoạt
của Chi bộ và các Hội quần chúng của Đảng.
Chùa còn là di tích gắn với những thăng trầm của lịch sử dân tộc
Từ đây các sách báo của Đảng, Nghị quyết của Trung ương được tuyên
truyền đến tận quần chúng nhân dân. Hoạt động của Chi bộ Ngoạ Cương –
Thanh Thuỷ trong kỳ này cũng đã phát huy ảnh hưởng và mở rộng hoạt động
ra các vùng lân cận như Châu Hoá, Mai Hoá… Chi bộ đã tập hợp được lực
lượng, kịp thời phát động quần chúng đấu tranh giành chính quyền tháng
8-1945 thắng lợi và đặt nền móng vững chắc làm cơ sở tốt cho giai đoạn
phát triển sau này.
Chùa Ngọa Cương nay đã trở thành điểm hành hương ý nghĩa
Với những sự kiện lịch sử tiêu biểu trên, năm 2003, chùa Ngọa Cương đã
được xếp hạng di tích cấp tỉnh. Từ đó đến nay, chính quyền địa phương
cũng đã tuyên truyền để nhân dân hiểu thêm về di tích đồng thời kêu gọi
mọi người cùng nhau bảo vệ vốn di sản quý báu của quê hương. Chùa Ngọa
Cương nay đã trở thành điểm hành hương ý nghĩa mỗi khi du lịch Quảng Bình cho nhiều du khách đến tham quan và chiêm bái.