Miếu – chùa Xâm Bồ là hai trong số những công trình kiến trúc có lịch sử lâu đời thuộc phường Nam Hải, quận Hải An, thành phố Hải Phòng. Miếu thờ phụng Vua Ngô Quyền, Tử Dương Hầu Phạm Tư Nghị, chùa thờ Phật.
Miếu là nơi thờ anh hùng dân tộc Ngô Quyền – ông tổ trung
hưng của dân tộc Việt Nam, người có công lớn làm nên chiến thắng Bạch Đằng lần
thứ nhất năm 938, đánh tan quân Nam Hán, mở đầu kỷ nguyên độc lập dân tộc và phối
thờ Tứ dương hầu Phạm Tử Nghi, một nhân vật kiệt xuất của Vương triều Mạc thế kỷ
16, thuộc làng Vĩnh Niệm, quận Lê Chân,; còn chùa là nơi thờ phật.
Miếu Xâm Bồ xây dựng trên khu đất rộng, cao. Mặt trước của
miếu quay hướng Đông, phía cửa sông Bạch Đằng – nơi đã từng chứng kiến và chôn
vùi nhiều cuộc xâm lược của đế chế phương Bắc.
Miếu Xâm Bồ là một công trình khép kín mang lối kiến trúc
hình chữ nhị với các hạng mục: miếu ngoài, miếu trong, cung cấm, sân và tường
bao quanh. Phía trước cửa miếu còn có một số cây cổ thụ lớn, tuổi hàng trăm năm
như đa, đề tạo nên khung cảnh cổ kính, tôn nghiêm cho di tích.
Nội thất di tích được cấu tạo gồm 3 gian miếu ngoài, 5 gian
miếu trong và 01 gian cung cấm. Nhìn chung Miếu Xâm Bồ có quy mô vừa phải, những
hoạ tiết trang trí trên kiến trúc được chọn lọc từ những chi tiết quen thuộc
trong bộ tứ linh, tứ quý, phản ánh niên đại kiến trúc nghệ thuật thời Nguyễn (
cuối thế kỉ 19).
Trong cung cấm – nơi tôn nghiêm nhất của ngôi miếu, đặt khám
và tượng thờ Ngô Quyền, bài vị đức thánh Niệm – Phạm Tử Nghi đặt bên ngoài.
Nằm bên cạnh công trình kiến trúc miếu Xâm Bồ - nơi sinh hoạt
văn hoá tín ngưỡng còn có một địa điểm sinh hoạt tôn giáo được người dân quan
tâm là chùa Xâm Bồ, tên chữ là Thắng Phúc tự. Chùa nằm gần kề với miếu, tạo nên
bố cục không gian tổng thể hài hoà theo lối kiến trúc “tiền thánh, hậu Phật”.
Chùa dựng trên một khuôn viên rộng theo hướng Đông, là một
kiến trúc với nhiều toà ngang dãy dọc bố trí hình chữ đinh, gồm 3 gian tiền đường
và 2 gian hậu cung cùng với tam quan đồ sộ. Theo lời kể của người dân thì chùa
Xâm Bồ được khởi dựng vào thời Lê Trung Hưng, có niên hiệu Chính Hoà ( 1680-
1705).
Cụm di tích miếu – chùa Xâm Bồ được Bộ Văn hoá Thông tin xếp
hạng di tích lịch sử, nghệ thuật theo Quyết định số 310-QĐ/BT ngày 13/2/1996,
là nơi sinh hoạt tôn giáo, tín ngưỡng của nhân dân địa phương.
Nguồn: Thành đoàn Hải Phòng