Theo Ngọc Phả truyền lại xưa kia ở vùng Thao Giang, tại trang Bổng Châu nay là thôn Tiên Châu, xã Chí Tiên, huyện Thanh Ba, tỉnh Phú Thọ có một gia đình họ Nguyễn sống hiền từ phúc hậu và chịu khó làm ăn nên có uy tín lớn trong vùng.

Nhờ phúc trời phù hộ, ông bà đã sinh hạ được một người con gái đặt tên là Hạnh Nương. Ngay từ nhỏ Hạnh Nương đã luôn được cha mẹ chăm sóc chu đáo, nuôi dạy để trở thành một anh thư hào kiệt, tài sắc vẹn toàn. Bà là người con gái thông minh kỳ lạ, nhan sắc tuyệt trần, tính tình hiền dịu nết na, ham học văn chương, say mê võ nghệ.

Trai tài trong làng nhiều người ướm hỏi nhưng bà đều từ chối không muốn vương bụi trần để giữ mình trong sạch.

Bấy giờ vào những năm 40 sau công nguyên, giặc Đông Hán đứng đầu là Thái thú Tô Định ngang nhiên bạo ngược đem quân sang chiếm nước ta. Bà đã dựng cờ tụ nghĩa, ngày đêm luyện tập cung kiếm, xa gần nức tiếng gọi là nữ thần giáng thế.

Khi Hai Bà Trưng phất cờ khởi nghĩa ở Mê Linh, bà chọn 92 nghĩa binh dũng sĩ từ trang Bổng Châu về đầu quân dưới trướng Nhị thánh vương.

Thấy Hạnh Nương thông minh tài sắc văn võ song toàn, điều binh khiển tướng mưu lược, Nhị vua Bà vô cùng mừng rỡ, giao cho chỉ huy đội tiền quân. Trong chiến trận, danh tướng Hạnh Nương cầm quân đánh đâu thắng đấy, diệt nhiều giặc Hán. Khởi nghĩa thành công, Nhị vua Hai Bà Trưng lên ngôi, sắc phong bà là Ngọc Loan công chúa, chức Trưởng lĩnh Tiền quân.

Sau khi đánh tan giặc Tô Định, nữ tướng Nguyễn Thị Hạnh (Hạnh Nương) trở về thăm quê hương, Ngọc Loan công chúa mở yến tiệc khao quân, ban thưởng dân làng.

Hội mừng công được mở trên một mỏm đất hình con hổ trắng đang nằm uống nước bên bờ sông Thao. Nơi đây về sau dân làng lập đền thờ gọi là hành cung Du Yến (ngày nay là đền Du Yến xã Chí Tiên). Từ đó, cứ vào dịp rằm tháng Giêng hàng năm dân làng lại mở hội cầu tế để tưởng nhớ đến công ơn của bà và cầu xin mưa thuận gió hoà nhà nhà được ấm no hạnh phúc.

Đền Du Yến

Xuôi theo triền sông Hồng, phía hữu ngạn là đền Du Yến (thuộc xã Chí Tiên, Thanh Ba, Phú Thọ). Ngôi đền là nơi thờ tự một nữ tướng của Hai Bà Trưng có tên là Ngọc Loan công chúa hay còn gọi là Hạnh Nương (tên thật của bà là Nguyễn Thị Hạnh). Ngôi đền tọa lạc trên một đồi cao, thông, trúc xanh tốt quanh năm, phía xung quanh bao bọc là hồ nước có sen, súng tỏa hương thơm ngát. Địa thế ngôi đền sơn thủy hữu tình.

Đền Du Yến, xã Chí Tiên tọa lạc nơi miền đất địa linh trên đồi cao, cây cối um tùm xanh tốt; dưới chân là hồ nước trong xanh quanh năm. Đền hướng ra sông Thao đêm ngày êm đềm bồi đắp phù sa. Dải đê dài này chính là đường tỉnh lộ, là huyết mạch giao thông quan trọng của huyện Thanh Ba.

Đền Du Yến có từ những năm đầu của thế kỉ thứ nhất, trải qua thăng trầm lịch sử, ngôi đền vẫn uy nghi trên đỉnh đồi hình con hổ.

 

 

Đền Du Yến có lịch sử hơn 2000 năm, khi mới khởi dựng, đền chỉ là một ngôi miếu thờ nhỏ. Về mặt kiến trúc, đền Du Yến có kiến trúc khá độc đáo bao gồm tòa tiền tế 5 gian, hậu cung 3 gian. Bên cạnh đó các công trình khác trong đền cũng được xây hết sức tôn nghiêm với kiến trúc cổ kính.

Năm 1993, đền Du Yến được Nhà nước công nhận là Khu di tích lịch sử cấp quốc gia. Năm 2003, đền Du Yến được trùng tu lại bao gồm tòa tiền tế 5 gian, hậu cung 3 gian như hiện nay. Trong đền còn giữ được nhiều hiện vật quý như: Ngai thờ, kiệu bát cống, đồ chấp kích, bát bửu, bản thẻ đồng, ghi chữ nôm ở hai mặt ... Các pho tượng đều được tạc bằng chất liệu gỗ. Ngoài các sắc phong của các triều đại Đinh, Lý, Trần, Lê, đây là ngôi đền duy nhất giữ được gia phả ghi lại hai nghìn năm phát triển của một dòng tộc trên đất Thanh Ba. 

Hội đền Du Yến được tổ chức vào ngày rằm tháng giêng hằng năm để muôn dân tưởng nhớ đến công ơn của Ngọc Loan công chúa và cầu xin mưa thuận gió hòa, nhà nhà được ấm no, hạnh phúc.

Lễ hội đền Du Yến là một trong những sự kiện văn hóa tiêu biểu của Thanh Ba, mỗi năm thu hút hàng chục ngàn du khách trong và ngoài nước. Lễ hội được mở với phần lễ và phần hội được tổ chức rất long trọng.

 

 

Những đồ thờ dâng Mẫu chủ yếu là các loại bánh chay và hoa quả... được chia thành 6 giáp, mỗi giáp 2 mâm, được 2 thanh niên khiêng vào đặt lên ban thờ để các cụ cầu tế. Trong lúc cầu tế có xen lẫn những điệu múa tiên, múa sinh tiền.

Tương truyền rằng vào ngày Mẫu ra đời ngoài bãi dâu Thao Giang có tiên sa giáng trần múa hát như ngày hội nên ngày tế Mẫu bắt buộc phải có đội múa tiên bao gồm 4 cô gái dưới 16 tuổi, chưa có chồng, múa những điệu múa bay bổng đẹp như tiên phục vụ tế lễ.

Nghi thức này hiện nay đã được phục dựng và có đôi chút điều chỉnh cho phù hợp với không gian lễ hội. Sau đó đến phần rước kiệu, đi đầu là đội cờ, tiếp đến là phường bát âm, sau đến đội bát biểu, múa sư tử, tiếp đến là múa tiên rồi đến kiệu.

Phần hội là không gian văn hóa đặc sắc với các trò chơi dân gian truyền thống: cờ tướng, kéo co, chọi gà… kết hợp với các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao như hội thi tiếng hát dân ca, hội thi giã bánh giày, thi đấu các môn thể dục thể thao…

Lễ hội đền Du Yến kéo dài hết ngày rằm. Tuy vậy, khách hành hương từ khắp mọi nơi về viếng đền quanh năm nhưng đông nhất vẫn là dịp từ Tết Nguyên đán đến hết tháng ba. Người người cầu mong cho mưa thuận gió hòa, quốc thái dân an, cầu cho gia đình êm ấm và cũng răn dạy cháu con về truyền thống “uống nước nhớ nguồn”, về đạo lý tổ tiên ta đánh giặc giữ nước và dựng nước.