Theo cuốn Ngọc Phả còn ghi lại: ở động Sài Sơn, huyện Yên Sơn, phủ Quốc Oai, đạo Sơn Tây (nay là Sơn Tây, TP. Hà Nội) có gia đình họ Trương Huân và vợ là Phạm Hồn nổi tiếng là người có học, của cải sung túc, ăn ở hiền lành, nhưng hai ông bà đến 50 tuổi mà vẫn chưa có con nối dõi.

Một ngày kia, vợ chồng ông bà lên chùa Hoa Sơn thắp hương xin được điềm lành có con. Đêm ấy, vợ chồng ông thấy rõ ánh hào quang màu đỏ trong chùa, lại có Rồng vàng uốn lượn xung quanh, rồi biến thành đôi chim sẻ, bà Phạm Hồn bắt được một con chim sẻ và bừng tỉnh dậy mới biết là giấc chiêm bao. Không lâu sau bà có thai và ngày mùng 7 tháng Giêng năm Ất Sửu sinh hạ một cậu bé khôi ngô tuấn tú đặt tên là Trương Bảo Công.

Cậu bé Bảo Công lên một tuổi biết nói, lên năm tuổi đã biết âm luật nhạc và thơ. Khi trưởng thành Trương Bảo Công tìm đến huyện Ma Khê, phủ Thao Giang (nay là huyện Lâm Thao, Phú Thọ) học chữ của một vị quan tên là Đinh Ngoạn và kết duyên với con gái vị quan này là Đinh Quế Hoa.

Một thời gian sau, Trương Bảo Công và vợ là Đinh Quế Hoa về thăm cha mẹ, nhưng ông bà họ Trương đã ngoài 80, do nhớ con sinh bệnh rồi qua đời. Sau 3 năm thờ cúng cha mẹ, hai vợ chồng Trương Bảo Công về huyện Ma Khê để thăm hỏi nhà ngoại, nhưng ông bà họ Đinh cũng không còn. Vì vậy, hai vợ chồng Trương Bảo Công về Hạ Khê sinh sống.

Một hôm, ông Trương Bảo Công quan sát trên trời có những hiện tượng lạ, mới đoán nhà Hùng sẽ đến ngày cuối vận vì không có người nối dõi. Chính vì vậy, ông bắt đầu mưu chí khác, biết địa thế trang Hạ Khê đất đai bằng phẳng, nhân dân thuần hậu, lại có ngọn núi Tinh chạy quanh, đầm lớn trước mặt.

Ông tự trọng dụng người tài, rồi tự xưng là Khai Cơ Đại Vương và phong Quế Hoa làm cung phi Hoàng hậu, đặt hiệu là Vua bà, cử binh đi đánh vua Hùng để chiếm lấy nước.

Một đêm, ông nằm mộng thấy sứ giả nhà trời xuống phán rằng: Hoàng thiên cho ông xuống trần gian làm tướng giúp nhà Hùng, sau là trả ơn công đức tích thiện của dòng họ Trương, ai bảo ông quay về Nam xưng Vương, đối địch lại với nhà Hùng. Ông hãy hồi tâm hướng thiện, đừng trái với ý trời. Tỉnh dậy, biết đó là giấc mộng do trời báo Khai Cơ Đại Vương  ra lệnh bãi bỏ vũ khí, giải tán quân lính.

Thời ấy, Hùng Duệ Vương không có người nối nghiệp, vua liền truyền ngôi cho con rể là Tản Viên Sơn Thánh. Bấy giờ bộ chủ Ai Lao là Thục Phán nghe tin ấy liền phát động cầu cạnh các nước láng giềng tiến đánh Hùng Duệ Vương. Thấy vậy, Hùng Duệ Vương liền sai Tản Viên Sơn Thánh và Khai Cơ Đại Vương đánh trả. Sau khi Tản Viên Sơn Thánh và Khai Cơ Đại Vương chiến thắng trở về đã cùng nhân dân ăn mừng.

Sau khi được Hùng Duệ Vương phong tước và ban cho về trang Hạ Khê để cai quản vùng đất này, Khai Cơ Đại Vương và Quế Hoa công chúa đang ở Hạ Khê thì nghe tin Hùng Duệ Vương đã nhường ngôi vua cho Thục Phán, Tản Viên Sơn Thánh cũng không còn tại.

Ngày hôm ấy, ông cho mời phụ lão, dân trong trang Hạ Khê mở yến tiệc, ông căn dặn người dân rồi cùng Quế Hoa công chúa hóa trong đám mây vàng, giữa trời mưa gió, đó là vào ngày 10 tháng 12 âm lịch.

Sau khi Khai Cơ Đại Vương Trương Bảo Công và bà Quế Hoa hóa tại mảnh đất này, nhân dân trong làng đã lập miếu thờ cúng. Đình Hạ Khê được tạo dựng trên đỉnh một quả gò cao có tên là Gò Soi. Đình nằm trên thế đất rất đẹp, trước cửa đình là hệ thống đầm, hồ, ao và khu dân cư trù phú, đằng sau đình là một loạt các dãy núi, đồi gò xếp so le đều đặn.

  Đình Hạ Khê tọa lạc trên thế đất hội tụ linh khí của trời đất.

Mỗi người dân, khách thập phương trong và ngoài nước nếu có dịp về thăm đình Hạ Khê đều thấy vẻ uy nghiêm, kỳ bí của ngôi đình thuộc xã Phương Xá, huyện Cẩm Khê này.

Dân gian truyền rằng, đây là một địa thế “Gối sơn, đạp thủy” , mảnh đất rất thịnh và phát. Nhiều chuyên gia phong thủy cho rằng: mạch đất ở đây cực kỳ đẹp, được xếp vào vị trí đắc địa khi đình Hạ Khê được quay hướng Đông. Mảnh đất chính là mạch tụ khí, tụ linh. Điều đó cho thấy sẽ có nhiều nhân tài cho quê hương và đất nước, bởi thế đất đã nói lên đó là thế Phúc.

Các cụ cao niên trong làng cho biết: Đình Hạ Khê rất linh thiêng, luôn che chở, ban phúc cho dân làng hưng thịnh, người người khi đi xa về đều lên đình thắp hương cầu bình an cho gia đình và đất nước.

Nơi đây chính là trung tâm sinh hoạt văn hóa của người dân. Con cháu Hạ Khê hôm nay luôn lấy Đức – Tài – Chí của Khai Cơ Đại Vương và Quế Hoa công chúa làm tôn chỉ nam cho ước mơ và hoài bão để thể hiện dòng dõi con Lạc cháu Hồng.

Ngọc Minh