Đền Bà tức đền Trong, có từ thời Hậu Lê và là ngôi đền của thôn Tráng Việt. Thờ: Ả Lự Minh Vương là cô và cũng là nữ tướng giỏi của Nhị vua Hai Bà Trưng.
Tráng Việt là một xã nông nghiệp nằm ở cực nam huyện Mê
Linh, cách trung tâm thành phố Hà Nội khoảng 25km. Xã có diện tích tự nhiên
7,32 km², chủ yếu là đất bãi sông Hồng. Dân số năm 2010 là 9.943 người
sinh sống trong 2175 hộ gia đình, mật độ đạt 1.362 người/km². Xã hiện
gồm 4 thôn xếp theo thứ tự số hộ giảm dần: Đông Cao, Tráng Việt, Đẹp
Thôn, Thụy An.
Đền Bà tức đền Trong, nằm tại thôn Tráng Việt nên còn
gọi là đền Tráng Việt. Đền có từ cuối thời Hậu Lê, quy mô không lớn
mặc dù đã được đại trùng tu vào thời Nguyễn và đầu thế kỷ XXI.
Đền thờ Ả Lự Minh Vương là một nữ tướng giỏi của Hai
Bà Trưng. Bà đã tham gia khởi nghĩa ngay từ đầu, có nhiều đóng góp
trong công cuộc đánh đuổi thái thú Tô Định và anh dũng hy sinh năm 43
khi Mã Viện dẫn quân Đông Hán sang xâm lược nước ta.
Năm 1994, ngôi đền Bà đã được Bộ Văn hoá và Thông tin
xếp hạng Di tích kiến trúc nghệ thuật quốc gia.
Đền nằm trên một khoảnh đất bằng phẳng và cao ráo
bên ngoài đê, mặt quay về phía tây nhìn qua vùng đất bãi ra dòng sông
Hồng cách đền chừng 1,5km. Toà tiền tế gồm 5 gian, mái lợp ngói mũi
hài.
Bốn vì kèo làm theo kiểu giá chiêng, thượng lương
kết cấu theo thức tứ trụ lòng thuyền. Toàn bộ các xà ngang, xà dọc
ăn khớp với nhau bằng cách lắp mộng đuôi én. Dấu vết lỗ mộng để
lại trên các cột cách nền 0,5m chứng tỏ trước kia đền có ván sàn.
Tượng thờ danh tướng Ả Lự Minh Vương,triều đại Nhị vua Hai Bà Trưng
Đền Bà có mặt bằng xây dựng hình “chữ Đinh”. Hậu
cung ngắn 1 gian, rộng 3,5m và nối vào gian giữa toà tiền tế. Mặt
trước cung cấm làm theo kiểu khám thờ kín đáo với 4 cánh cửa gỗ
trang trí ở giữa, hai bên có chấn song con tiện.
Trong đền vẫn lưu giữ được những bức chạm khắc với
đề tài chủ yếu là tứ linh và các hình tượng hoa lá, sen, trúc, mai,
rồng, cá hoá rồng... Ngoài các đồ thờ bằng gỗ được chạm trổ công
phu còn có các cổ vật quý bằng gốm và đồng.
Gần đây ngôi đền Bà đã được trùng tu, dựng nhà hữu
vu và một tấm bia. Văn bia viết bằng chữ Quốc ngữ với nhiều lỗi
chính tả và cho biết là trích dẫn thông tin từ thần phả. Theo đó
đền thờ Bạch Trạch quận công là em trai của Ả Lự Minh Vương và chú
của Hai Bà Trưng. Không hiểu như vậy quận công được phối thờ hay là
đền Bà đã bị biến thành đền Ông?