Đền Bái Dương, xã Tuy Lộc, thành phố Yên Bái là một ngôi đền cổ còn giữ được nhiều sắc phong nhất miền Tây Bắc, có 14 đạo sắc nay còn giữ được 10 đạo sắc. Đền thờ chính Thánh Nương Thần Nữ Thiên Tây Ngạn Ngọc Dung, thời Hùng Vương, Tản Viên Sơn thánh, thờ vọng mẫu Thượng Thiên.
Tên thánh cho thấy gần với Tây Giang trong Tây Giang tỷ muội
thần tương nữ, vợ Đế Thuấn. Nếu kinh đô Hùng Vương là Phú Thọ thì sông Hồng bên
phía Tây, tức Tây Giang, còn sông Lô bên Đông. Và bà cũng có tên gọi Ngọc Dung.
Đền còn thờ Tản Viên Sơn Thượng Đằng Thần. Sau đầu tk20 thờ thêm Mẫu Thượng
Thiên rước chân nhang từ Phủ Dầy lên.
Trong các Lễ tiệc trong năm của Đền Bái Dương có cả tiệc
Chúa Nguyệt Hồ (Chúa Bói) ngày 15/2 âm lịch.
Đền Bái Dương có diện tích 90m2, tọa trên quả đồi nhỏ bên bờ
tả ngạn sông Hồng thuộc thôn Bái Dương, xã Tuy Lộc, thành phố Yên Bái. Cách
thành phố Yên Bái 7 km.
Sơ lược lịch sử Di tích
Đền Bái Dương có lịch sử hàng trăm năm. Căn cứ 15 đạo sắc
phong còn giữ được trong Di tích vào các dịp đăng quang, khánh thọ, các vua triều
Nguyễn đã sắc phong cho đền, cho phép nhân dân thờ Ngọc Dung Công chúa, người
đã có công bảo vệ đất nước, che chở cho nhân dân.
Đồng thời đền tôn thờ Tản viên Sơn thượng đẳng thần, vị thần
biểu trưng cho sức mạnh của dân tộc Việt Nam. Đầu thế kỷ XX nhân dân còn rước
chân nhang Mẫu Thượng Thiên từ phủ Dầy Nam Định lên thờ vọng.
Xã Tuy Lộc trước đây có 6 đình, 2 đền, 1 chùa. Trải qua những
biến cố thăng trầm của lịch sử và sự hủy hoại của thời gian, hầu hết các di
tích không còn, duy nhất chỉ có Bái Dương vốn là đất xưa đền cũ dấu thiêng nên
được nhân dân coi sóc, tôn tạo và hương hỏa lễ bái xuân thu nhị kỳ.
Đền Bái
Dương có diện tích 90m2, được phân chia thành 2 khu là khu khuôn viên và khu nội
tự. Khu nội tự gồm một nhà 2 gian kết cấu theo kiểu chuôi vồ, gian tiền là Đại
bái, gian sau là Hậu cung, hai bên là hai ngôi miếu nhỏ thờ Thổ thần và các vị
Thổ nhang. Đền hiện có 3 pho tượng và 2 cỗ ngai được sơn son thếp vàng. Hệ thống
tượng được bố trí theo trật tự từ trong ra ngoài, từ cao xuống thấp. Đền tuy
khiêm nhường về vật chất nhưng lại là di tích lịch sử - văn hóa lưu giữ nhiều đạo
sắc phong nhất trong các di tích được xếp hạng trong vùng Tây Bắc.
Các nhân vật được thờ tự
Thờ Ngọc Dung Công chúa; Tản Viên Sơn Thánh triều đại Hùng Vương, thờ vọng Mẫu Thượng Thiên từ phủ Dầy
Nam Định lên.
Các hiện vật trong Di tích
15 đạo sắc phong chứa đựng nhiều thông tin lịch sử - văn hóa
quý giá.
Phong tục lễ hội
Đền Bái Dương xưa với những lễ hội phong phú như tế Mẫu, tế
Thần Cao Sơn Đại Vương, rước kiệu Mẫu. Bên cạnh đó, xuân thu nhị kỳ đều tổ chức
lễ hội với các lễ cầu chính như: 15 tháng Giêng
- tết Thượng nguyên, mùng 3 tháng 3 - hội Mẹ, ngày 20 tháng 8 - hội Cha,
ngày 25 tháng Chạp - lễ hóa mã và ngày 15 tháng Giêng hàng năm dân làng tổ chức
rước kiệu, hòm sắc từ đình lên đền Bái Dương. Nội dung phần lễ cầu cho quốc
thái dân an, mùa vụ bội thu, nhà nhà no đủ. Phần hội có các hội hát ví, hát chầu
văn, đánh cờ người, chơi tổ tôm…
Với bề dày Lịch sử và các di vật quý giá còn giữ được trong
Di tích, Ủy ban Nhân dân tỉnh Yên Bái đã ký Quyết định xếp hạng đền Bái Dương,
xã Tuy Lộc, thành phố Yên Bái, là Di tích lịch sử - văn hóa cấp tỉnh.