Đền Thánh Tam Giang, thôn Kim Trung, xã Kim Lũ, huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội bên sông Cà Lồ, thờ phụng nhị thần tướng Trương Hống, Trương Hát triều đại Triệu Việt Vương, có công phò giúp vua đánh giặc Lương.
Kim Lũ là một xã nông nghiệp vùng đồng trượt nằm ở phía đông nam huyện Sóc Sơn, TP Hà Nội. Phía tây giáp xã Đông Xuân, phía bắc giáp xã Đức Hòa, phía nam giáp huyện Đông Anh và xã Xuân Thu, phía đông giáp tỉnh Bắc Ninh.
Xã có mã hành chính 00439, diện tích đất tự nhiên 471 ha, dân cư theo điều tra năm 2015 gồm 11.074 người, chủ yếu sinh sống tại 4 thôn: Kim Thượng (Lủ Thượng), Kim Trung (Lủ Trung), Kim Hạ (Lủ Hạ) và Xuân Dương.
Xã vốn hình thành từ một Làng Việt cổ có tên nôm là Cờ Lủ, sau gọi là Lủ, tên chữ Kim Lũ. Khoảng thế kỷ II dưới thời Bắc thuộc, nghề thợ ngoạ i đã xuất hiện và phát triển ở Cờ Lủ. Tương truyền, xưa kia Làng này từng cung cấp các hiệp công tham gia xây dựng kinh đô cho nhiều triều đại phong kiến của cả phương bắc và phương nam như Kiến Nghiệp (Nam Kinh), Hoa Lư, Thăng Long, Huế...
Đền Thánh Tam Giang là một trong các di tích nổi tiếng trên
địa bàn xã Kim Lũ. Thánh Tam Giang là danh xưng chung để tôn vinh Trương Hống
và Trương Hát hai vị thần được thờ ở Kim Lũ và hơn 370 ngôi làng nằm dọc theo
ba con sông cổ: sông Cầu, sông Thương, sông Cà Lồ. Dịch trên đoạn sông Cà Lồ
không xa ra sông Cầu là Đền Xà ( Xà chỉ dòng Lạc). Đền Kim Trung nhỏ nhưng cổ kính,
cũng vì nhỏ nên độ cong của mái và đầu đao càng bay và uốn lượn.
Theo truyền thuyết hai ngài là anh em theo Triệu Việt Vương
đánh giặc nhà Lương. Về sau Lý Phật Tử dùng mưu lật đổ Triệu Việt Vương, hai
anh em đã cùng tự vẫn trên khúc sông Tam Giang chứ không chịu khuất phục.
Tiền tế đền Thánh Tam Giang. Ảnh ©NCCong 2022
Ngôi đền Xà thờ hai ngài ở gần đền Thánh Tam Giang là nơi thần
hiển linh và đọc bài thơ “Nam quốc sơn hà” để cảnh cáo tướng sĩ giặc Tống sang
xâm lược và khích lệ quân dân Đại Việt.
Trong cả hai cuộc kháng chiến, quân ta cuối cùng đều thu được
thắng lợi, lần đầu vào năm 981 dưới sự chỉ huy của vua Lê Hoàn, lần sau vào năm
1076 của Tổng binh Lý Thường Kiệt. Các triều đại vua chúa Việt Nam đã ban rất
nhiều đạo sắc phong hai ngài là “Tam Giang thượng đẳng thần”.
Kiến trúc
Đền Thánh Tam Giang nằm trên đất bãi ven bờ tả ngạn sông Cà
Lồ, mặt nhìn về phía tây nam đúng nơi dòng sông uốn ngoặt một góc 70 độ. Hiện
nay cả cổng chính và cổng hậu đều mở ra đường đê Lương Phúc. Toà tiền tế 3 gian
2 chái, xây kiểu hai tầng cổ diềm. bên trái sân trước là nhà giải vũ.
Toà thiêu hương kết nối tiền tế với thượng điện 3 gian thành
hình “chữ Công”. Phía sau thượng điện là một bãi cỏ rồi đến toà hậu đường hình
“chữ Nhất” gồm 3 gian 2 chái.