Vùng đất Bắc Giang thời Đông Hán thuộc quận Giao Chỉ. Trong cuộc khởi nghĩa của Nhị vua Hai Bà Trưng, có sự tham gia của những nam nữ danh tướng người Bắc Giang cầm quân giết giặc. Ghi nhận công ơn, nhân dân xây dựng đình, đền, nghè thờ phung, các triều đại sau này ban tặng sắc phong.
Những tần tích của các vị danh tướng Bắc Giang được ghi nhận
trong ngọc phả, thần tích, thần sắc, bia ký trong hệ thống di tích lịch sử, văn
hóa ở các địa phương trong tỉnh như Cụm di tích đình, nghè Lý Cốt, xã Phúc Sơn
(Tân Yên), thờ công chúa Giã đại Thần; đền Ngọc Lâm, xã Tân Mỹ (TP Bắc Giang)
thờ Thánh Thiên công chúa; đình Đông Lâm thuộc xã Hương Lâm (Hiệp Hòa), thờ phụng
3 vị danh tướng của Nhị vua Hai Bà Trưng.
Đình Đông Lâm thờ phụng thành hoàng là Linh Quang hiển ứng đại
vương, Đô Giang linh ứng đại vương và Diên Nương công chúa dưới thời hai Bà
Trưng đã có công dẹp quân Hán xâm lược. Theo bản thần tích đình Đông Lâm, ở đất
Hiệp Hoà có ông Đặng Công Tiến vợ là Tạ Thị Đức muộn con bèn nuôi người cháu
gái là Diên Nương.
Đến gần 50 tuổi ông bà nằm mộng mà có thai, năm Quý Tỵ bà vợ
sinh ra một bọc có hai người con diện mạo giống nhau, thiên chất sáng ngời. Ông
bèn đặt tên người anh là Quang, em là Đô. Ngay từ nhỏ hai anh em đã biết lễ
nghĩa, 13 tuổi tinh thông võ nghệ được nhiều sĩ tử tôn xưng là Thần đồng xuất
thế.
Sau khi cha mẹ mất hai ông cùng Diên Nương đến trại Đông Lâm
(Hiệp Hoà) truyền dạy văn tự cho nhân dân trong vùng.
Sử sách còn ghi nhận vào tháng Hai năm Canh Tý (năm 40), chúa
Trưng Trắc cùng em gái là chúa Trưng Nhị phát động khởi nghĩa ở cửa sông Hát
(thuộc địa phận huyện Phúc Thọ, Hà Nội ngày nay) chống lại ách thống trị của
nhà Đông Hán. Dưới sự lãnh đạo của nhị Hai Bà Trưng, các cuộc khởi nghĩa ở nhiều địa
phương thống nhất thành một phong trào nổi dậy rộng lớn.
Hai đức ông Quang, Đô và em gái là Diên Nương đứng lên kết nạp
hào kiệt được 2.000 người tiến về Mê Linh, đầu quân cho nhị vua Trưng Nữ vương đi
giết giặc. Hai ông được phong làm Đô uý, Diên Nương cùng giúp các anh tiến binh
kết thành đội ngũ phá giặc Tô Định.
Nhị vua Hai Bà Trưng chiếm 65 thành khôi phục toàn cõi Nam Việt,
lên ngôi lấy hiệu là Trưng Vương. Giàng độc lập được 3 năm, giặc Mã Viện trở lại
xâm chiếm nước ta, Trưng Vương giao cho hai ông (Linh Quang, Đô Giang) đem tướng
binh giữ cửa ải chặn quân Hán.
Thế giặc mạnh, hai ông bèn dẫn quân trở về trại Đông Lâm.
Diên Nương cũng được xuất quân phá vòng vây giặc. Thế giặc mạnh, ba anh em đến
gần bến sông ngửa mặt lên trời mà kêu rằng: Bề tôi phụng sự quân vương một lòng
sống chết, nào ngờ cơ đồ cho ta chỉ đến đây thôi. Sau đó cùng lao xuống tự vẫn
để khỏi rơi vào tay giặc.
Ghi nhớ công lao, trại Đông Lâm tu sửa miếu điện phụng thờ
Linh Quang, Đô Giang và Diên Nương. Đến các đời vua sau phong hai ông là Đương
cảnh thành hoàng linh trật chi Thần.
Đình Đông Lâm được xây dựng từ lâu đời. Đến thế kỷ XVII vào
năm 1637 làng Hương Lâm đã được ban tặng sắc phong cho các vị Thần được thờ ở
đình.
Đình Đông Lâm, xã Hương Lâm, huyện Hiệp Hoà.
Bình đồ kiến trúc ngôi đình kiểu chữ đinh gồm toà đại đình
có 3 gian, 2 chái với 4 mái đao cong nối toà hậu cung. Lòng đình rộng, liên kết
khung vì mái với 6 hàng chân cột gỗ lim chắc khoẻ được gắn kết với nhau bởi hệ
thống hoành, xà tạo vì mái.
Hệ thống các vì mái được liên kết theo kiểu thượng con chồng,
hạ kẻ, cốn, vì kèo cột ván. Trong đình còn bảo lưu được nhiều mảng chạm khắc đẹp
có giá trị nghệ thuật của thời Lê Trung hưng (thế kỷ XVII- XVIII).
Ngoài giá trị kiến trúc nghệ thuật, đình Đông Lâm còn bảo
lưu được nhiều tài liệu, hiện vật giá trị như ngai thờ, bài vị, bộ kiệu song
hành, bản ngọc phả, sắc phong cổ, ngựa thờ, bát hương, một số cổ vật có liên
quan đến di chỉ khảo cổ học Đông Lâm như lọ gốm thời Hán, mũi tên đồng, lưỡi
rìu đồng, thời Bắc thuộc, tiền đồng, mảnh vỡ đầu rồng đất nung thời Lê (thế kỷ
XVII)…
Đình Đông Lâm là trung tâm sinh hoạt văn hoá tín ngưỡng, nơi
tổ chức lễ hội truyền thống của nhân dân địa phương. Hội lệ hằng năm tổ chức
ngày 3 đến ngày 6 tháng Giêng âm lịch. Theo bản văn tế thần lưu giữ tại đình
làng, các ngày sự lệ cùng nghi thức cúng tế ở địa phương được ghi khá chi tiết
và đầy đủ. Theo đó ngày 3 tháng Giêng, ngày sinh Thánh, làm lễ tế tại đền mộ Tổ.
Ngày 5 tháng Giêng lễ đại lệ kỳ phúc. Ngày 12 tháng 8 - ngày
hoá Thánh làm lễ tế tại đình. Ngày 10 tháng 9, lễ tướng quân xuất trận và tảo lễ
Thánh phụ, Thánh Mẫu. Với giá trị tiêu biểu trên, đình Đông Lâm đã được xếp hạng
là di tích Kiến trúc - nghệ thuật cấp tỉnh từ năm 2003.