Đình Khoang thuộc thôn Khoang Nội, xã Hương Cần, huyện Thanh Sơn, t Phú Thọ. Đình thờ Thánh Mẫu Đinh Thị Đen tại núi Hem, tương truyền là quê hương của đức Thánh Mẫu, người mẹ sinh ra đức Thánh Tản. Đình Khoang còn thờ đức Thánh Tản Viên Sơn.
Đình Khoang thuộc thôn Khoang Nội, xã Hương Cần, huyện Thanh
Sơn. Đình thờ Thánh Mẫu Đinh Thị Đen tại núi Hem, tương truyền là quê hương của
đức Thánh Mẫu, người mẹ sinh ra đức Thánh Tản. Đình Khoang còn thờ đức Thánh Tản
Viên Sơn hiệu Cao Sơn (tức Nguyễn Tuấn) sinh ngày 15 tháng Giêng năm Đinh Tị
(304).
Ông vừa là người anh hùng dẹp giặc thù, vừa dạy dân đắp đê,
chống lũ lụt, cấy trồng lúa nước. Ông là con rể Vua Hùng thứ 18, vì có công với
dân tộc nên được tôn là "Thánh Tản Viên Sơn", là vị thánh trong
"Tứ bất tử", là vị thần "Thượng đẳng tối linh"của tín ngưỡng
dân gian Việt Nam.
Theo truyền thuyết, Thánh mẫu Đinh Thị Đen là người Mường Việt
ở Hương Cần, lấy chồng là Nguyễn Cảnh Hành, người vùng biển. Hai người sống tu
nhân tích đức nhưng đến khi bà 50 tuổi, chồng 70 tuổi mà vẫn không có con. Một
lần từ núi Tu Tinh (thuộc địa phận xã Yên Lương – Yên Sơn, huyện Thanh Sơn ngày
nay), thấy một tảng đá có hình dấu chân người, bà ướm chân mình lên rồi ngồi
trên tảng đá đó để tắm gội, sau đó bà mang thai.
Khi về đến động Lăng Sương (xã Trung Nghĩa – huyện Thanh Thủy)
thì sinh ra Nguyễn Tuấn (tức đức Thánh Tản). Biết ơn người mẹ sinh thành, dưỡng
dục, Tản Viên đã cho dân lập đình, đền để thờ mẹ tại những nơi bà đã đặt chân.
Năm 1947, đình Khoang bị giặc đốt phá, sau được khôi phục lại,
nhưng do những thăng trầm của lịch sử nên đến năm 1957 đình hư hỏng, chỉ còn giữ
lại được thần tích, thần sắc, sắc phong và bát hương cổ. Năm 2011, đình được
UBND tỉnh cấp phép phục dựng lại trên nền đất cũ; được UBND tỉnh cấp bằng Di
tích lịch sử văn hoá cấp tỉnh năm 2013.
Đình Khoang được xây dựng ở vị thế đắc địa. Phía sau có thế
tựa vững chắc của đỉnh núi Lưỡi Hái, có sự giao thuỷ giữa hai dòng nước nóng, lạnh
chảy từ đồi Hem và khu Lèo. Phía trước nhìn về núi Thu Tinh, trái, phải có bốn
quả đồi: Đồi Trẹ, đồi Dậm, đồi Ong, đồi Cháu nằm cân xứng tựa như hai bên ngai
của đình.
Với địa điểm và ý nghĩa tâm linh sâu sắc, đình Khoang không
chỉ có vai trò quan trọng trong đời sống văn hoá, tinh thần của nhân dân trong
làng, trong xã mà còn là nơi giao lưu văn hoá, văn nghệ, thể thao gắn kết cộng
đồng mỗi khi tết đến, xuân về hoặc dịp lễ lớn.