Đình Mỹ Lộc, thôn Ngoài, Xã Mỹ Hà, huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang thờ phụng Thành Hoàng làng là Nhị thánh Cao Sơn Đại vương và Quý Minh Đại vương. Hai vị thần tướng có công lao đánh giặc Thục, giữ nước, an dân thời Hùng Duệ Vương.
Đình Mỹ Lộc thuộc địa bàn thôn Ngoài – Xã Mỹ Hà - Huyện Lạng
Giang - Tỉnh Bắc Giang. Được xây dựng vào đầu thế kỷ thứ XIX. Đình toạ trên một
khu đất đẹp, rộng, thoáng nằm kề bên làng Mỹ Lộc cạnh dòng sông Thương hiền
hoà, thơ mộng. Đình gồm 5 gian, 2 trái, quay hướng Đông Nam. Đình có quy mô lớn,
bề thế, có kiến trúc cổ mang đậm phong cách kiến trúc cổ Việt Nam.
Đình Mỹ Lộc thờ hai đức Thành Hoàng là Cao Sơn và Quý Minh.
Đây là hai vị tướng có công lao rất lớn với dân, với nước thời vua Hùng.
Sử cũ ghi: Dưới thời vua Hùng Duệ vương, Cao Sơn và Quý Minh
là hai vị tướng tài được phong là tả, hữu tướng quân đã phò tá nhà vua, giúp
vua dẹp tan giặc Thục. Khi giặc Thục đã bình xong, hai ông xin nhà vua được trở
về nơi đóng quân lập đồn luỹ khi trước (Tức địa bàn Làng Mỹ Lộc ngày nay).
Từ khi hai ông đóng quân ở đây, dân thôn được yên nghiệp làm
ăn, ngày càng hưng thịnh, nhân dân trên mảnh đất này xin: Trước làm nơi đồn
trú, sau xin cho lập đền thờ để tưởng nhớ công lao của hai ông. Khi hai ông mất,
nhà vua đã ra lệnh cho nhân dân trong thôn lập đền thờ cúng và tổ chức tế lễ đồng
thời sắc phong cho hai ông.
Phong cho đức Cao Sơn là: Thông Minh đại vương, tặng phong tế
thế hộ quốc an dân phù vận dương vũ dực thánh bao cảnh hiển hựu, tôn thần
nguyên tặng hiệu linh đôn tĩnh hùng lược
trác vĩ dực báo trung hưng thượng đẳng thần .
Phong cho Quý Minh là: Hiển ứng đại vương, tặng phong phụ kí
uy dũng hộ quốc an dân, phủ kiến chiêu cảm trật ưu, tôn thần tặng thánh lãng
cao diệu địch cát, cát tĩnh dực bảo trung hưng thượng đẳng thần.
Chuẩn cho dân trong vùng kinh Bắc phụng thờ các ngài mãi mãi
về sau.
Từ đó về sau, nhân dân trong làng thờ phụng hai ông với một
lòng thành kính sâu sắc và lòng biết ơn vô hạn. Cho đến ngày nay, con cháu đời
sau của làng Mỹ Lộc vẫn luôn luôn khắc cốt, ghi tâm công ơn của hai đức Thành
Hoàng.
Hàng năm cứ mỗi độ tết đến xuân về, người dân trong
làng lại nô nức chuẩn bị tổ chức lễ hội
đình làng Mỹ Lộc. Lễ hội được tổ chức vào ngày 14,15 tháng giêng âm lịch với
nhiều nghi lễ tôn nghiêm thể hiện sự thành kính, biết ơn đối với hai đức Thành
Hoàng.
Theo quan niệm dân gian thì lễ hội chính là dịp để người dân
trong làng báo cáo lại kết quả lao động của năm cũ, cảm tạ công ơn, sự che chở
của hai vị Thành Hoàng làng trong năm qua và cầu mong một năm mới bình an, may
mắn cho cả gia đình. Với ý nghĩa như vậy, lễ hội đình làng Mỹ Lộc không chỉ thu
hút sự quan tâm của các thành viên trong làng mà còn cả du khách thập phương.
Ngoài những giá trị mang ý nghĩa lịch sử, nhân văn sâu sắc
nói trên, đình Mỹ Lộc còn được biết đến như một công trình kiến trúc cổ đầy
tính nghệ thuật. Trong đình, từ mái đình đến cột đình đều có những hoạ tiết được
trạm trổ, điêu khắc rất tinh xảo. Theo nghiên cứu đây là những hoạ tiết điêu khắc
có từ thời nhà Lê.
Trải qua biết bao thăng trầm, biến cố lịch sử, đình Mỹ Lộc
đã có những thay đổi do sự tàn phá của chiến tranh nhưng sau đó đã được nhân
dân trong làng và du khách thập phương công đức, trùng tu, tôn tạo, đến nay
đình Mỹ Lộc vẫn giữ được dáng vẻ ban đầu, giữ được sự cổ kính tôn nghiêm và những
giá trị nghệ thuật kiến trúc lâu đời.
Trong đình hiện nay còn lưu giữ rất nhiều di vật, vật cổ và
dắc biệt còn giữ được 15 đạo sắc phong từ thời nhà Lê và thời nhà Nguyễn cho đức
thánh Cao Sơn, Quý Minh.
Đình làng Mỹ Lộc được xem là bảo tàng lịch sử, văn hoá địa
phương. Năm 1995, đình Mỹ Lộc đã được Bộ Văn Hoá thông tin công nhận là di tích
lịch sử cấp quốc gia.