Thôn Trung xưa có tên là “Phù Lập Trung” thuộc xã Thụ Triền, tổng Thụ Phúc - nay thuộc xã Cảnh Hưng, huyện Tiên Du, tỉnh Bắc Ninh. Đây là một vùng đất mầu mỡ, hàng năm được dòng sông Đuống bồi đắp, quanh năm cây cối xanh tốt.

Đình thôn Trung thờ phụng thành hoàng làng là vua Lý Nam Đế, phối thờ “Nhàn Uyển, phong từ chinh phục Quý Minh công chúa”. Vua Lý Nam Đế, húy Lý Bôn - quê ở Long Hưng (tỉnh Thái Bình), là người văn võ song toàn. Ông có ra làm quan với nhà Lương ít lâu, lĩnh chức giám quân (trông coi việc quân) ở Châu Đức (Hà Tĩnh).

Với lòng yêu nước, thương dân, căm thù giặc ngoại xâm đô hộ đất nước, ngài đã từ quan về quên. Trong nhiều năm, ông đặt quan hệ với hào kiệt các Châu, chiêu tập hiền tài, tụ họp nghĩa binh, rèn đúc vũ khí, chuẩn bị khởi nghĩa chống lại nhà Lương. Mùa xuân năm 542, cuộc khởi nghĩa do Lý Bôn lãnh đạo bùng nổ, nghĩa quân nổi dậy quét sạch bè lũ đô hộ nhà Lương.

Năm 554, Lý Nam Đế tuyên bố dựng nước, đặt quốc hiệu là Vạn Xuân, lên ngôi hoàng đế tự xưng là Nam Đế (vua nước Nam).

Theo thần phả và các tư liệu lịch sử còn lưu giữ, đình được xây dựng từ thời Lê (Thế kỷ 17). Trong khuôn viên rộng khoảng 2000m2, người dân  địa phương đã xây dựng hai ngôi đình kiến trúc giống nhau gọi là đình lớn và đình con. Mỗi ngôi đình đều có Nghi Môn, tòa Tiền Tế 5 gian, tòa Đại đình 5 gian với Hậu cung, hai nhà giải vũ. Phía trước Nghi môn có nhà Văn chỉ.

Khung của toàn bộ ngôi đình được làm bằng gỗ lim to khỏe, nghệ thuật chạm khắc thể hiện tập trung trên các bộ vì, các bức cốn, đầu dư với kỹ thuật hết sức công phu, tinh xảo, điêu luyện bằng kỹ thuật chạm nổi, chạm kênh bong. Các đề tài được thể hiện chủ yếu là tứ linh “long, ly, quy, phượng”, các mảng vân mây, dây lá cách điệu… mang đậm dấu ấn nghệ thuật thời Lê.

Thời kỳ kháng chiến chống Pháp (1946 - 1954), đình thôn Trung là nơi cất giữ vũ khí, nơi bảo vệ bộ đội, cán bộ hoạt động cách mạng. Trong giai đoạn này nhiều cơ quan đã sơ tán về đây như: huyện ủy huyện Văn Lâm, Gia Lâm, Thuận Thành... Thực hiện chủ trương tiêu thổ kháng chiến, toàn bộ các công trình của đình bị dỡ bỏ chỉ còn lại tòa Đại đình và Hậu cung của ngôi đình lớn. Từ đó đến nay đình đã trải qua nhiều lần tu sửa vào các năm 2005, 2006, 2007 và 2017.

Đình thôn Trung hiện nay có tổng diện tích 1292m2, bên phải là chùa làng tạo thành một cụm di tích cổ kính thâm nghiêm. Đình thôn Trung có kết cấu kiểu chữ Đinh gồm: Đại đình 3 gian 2 chái và Hậu cung 3 gian, quay mặt hướng Nam. Đại đình kiến trúc kiểu “4 mái đao cong”, trên các đầu dư, bẩy còn giữ được một số mảng chạm khắc mang phong cách nghệ thuật thời Lê, đó là hình đoàn người đua thuyền trên sóng nước, hình ảnh rồng cuốn, rồng mây lửa.

Đình còn lưu giữ được các đạo sắc phong đức ngài là Đại Đô, Thành hoàng đại vương Lý Nam Đế, Đế vũ linh ứng đại vương tôn thượng thượng đẳng phúc thần.

Bản thần tích, niên hiệu Khải Định 3 (1918)

Đình thôn Trung còn bảo lưu được nhiều tài liệu, hiện vật có giá trị như: 1 bản Thần tích (bản sao) niên đại Khải Định 3 (1918); Bia “Sáng lập hậu thần thạch bi” khắc năm Vĩnh Thọ 3 (1660); Bia “Ký kỵ bi ký” khắc năm Duy Tân 6 (1912); 1 hương án thời Nguyễn.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Bia “Sáng lập hậu thần thạch bi” khắc năm Vĩnh Thọ 3 (1660)

Đình thôn Trung là trung tâm văn hóa, tín ngưỡng tâm linh của người dân địa phương, lưu giữ và duy trì nhiều tập tục văn hoá truyền thống, được thể hiện qua các ngày tiết lệ trong năm, trong đó có lễ hội truyền thống ngày 9 tháng 2 (Âm lịch). Lễ hội được nhân dân địa phương tưởng nhớ, tri ân công đức của vua Lý Nam Đế và giáo dục lòng yêu quê hương đất nước, tham gia xây dựng làng xóm giàu mạnh và phát triển.

Với những giá trị tiêu biểu trên, đình Thôn Trung, xã Cảnh Hưng, huyện Tiên Du đã được Nhà nước xếp hạng di tích Lịch sử - Văn hoá Quốc gia, Quyết định số 51/2001/QĐ-BVHTT, ngày 27/12/2001.

Huyện đoàn Tiên Du – Ban Quản lý di tích Tỉnh