Đình Trà Cổ (Ảnh: Khánh Hòa)

Đình Trà Cổ xây dựng từ thời hậu Lê, thờ các vị Thành hoàng là: Nhân Minh đại vương; Huyền Quốc Lã Thái Úy đại vương; Bạch Điểm Tước đại vương; Không Lộ; Giác Hải đại vương; Ngọc Sơn Trấn Ải đại vương; Quảng Trạch đại vương. Ngoài ra còn thờ 6 vị Thành hoàng quê ở Đồ Sơn, Hải Phòng có công gây dựng mảnh đất Trà Cổ ngày nay.

Người Trà Cổ cho đến tận bây giờ vẫn truyền câu nói “dân Trà Cổ tổ Đồ Sơn” để nhắc nhở con cháu nhớ về cội nguồn của mình.

Đình đã qua nhiều lần trùng sửa chữa. Đây là công trình kiến trúc tín ngưỡng đồ sộ nhất ở biên giới Quảng Ninh, hoàn toàn mang dấu ấn văn hoá Việt Nam.

Đình quay hướng Nam, dài 29,8m, rộng 18,5m, cấu trúc kiểu chữ “đinh”, gồm 5 gian 2 chái bái đường và 3 gian hậu cung. Mái lợp ngói mũi hài, trên bờ nóc đắp lưỡng long chầu nhật. Toàn bộ kiến trúc tuy đồ sộ bề thế nhưng các đầu đao, con guột uốn cong hình rồng đã tạo cho đình một nét uyển chuyển mềm mại.

Hệ thống vì kèo được kết cấu theo kiểu giá chiêng chồng rường, trạm trổ sắc nét, ghép mộng chắc chắn. Đình có 32 cây cột gỗ lim được kê trên đá tảng, trong đó có 14 cây cột cái đường kính 65cm cao 5m và 18 cây cột quân đường kính 45cm đều được sơn son thiếp vàng.

Đình Trà Cổ là ngôi đình duy nhất ở Quảng Ninh còn nguyên vẹn hệ thống sàn gỗ được lát cả ở bên trong đình và ở ngoài hiên.

  Gian thờ chính giữa tiền đường đình Trà Cổ

Mặc dù nằm sát biên giới Việt - Trung nhưng các mảng trạm khắc ở đây mang phong cách thời Hậu Lê rõ rệt. Mỗi bức trạm là một tác phẩm nghệ thuật đặc sắc, tinh tế.

Các bức cốn được trạm trổ đẹp, công phu với đề tài chủ yếu là rồng, phượng, đao mác, mây, lửa... Trên 2 bức cốn ở hai bên gian giữa có trạm hình một đàn rồng mẹ, rồng con đang múa lượn. Một bức cốn ở phía bên trái cửa ra vào trạm hình tiên cưỡi rồng bay trong mây. Các đầu bẩy trạm kênh bong đầu rồng.

Mỗi bức cửa võng là một bức trạm trổ tinh tế, hình tượng nàng tiên cưỡi rồng bay trong mây. Hai bên lối đi từ cửa chính vào là hai hàng lan can được ghép bằng các tấm gỗ lim trạm trổ rồng và mặt trăng đặt trong khung cảnh mây trời hoa lá cách điệu...

Hai gian tiền đường treo 2 bức đại tự sơn son thiếp vàng ghi “Nam sơn tịnh thọ” (Nước Nam muôn đời bền vững ) và “Địa cửu thiên trường” (Đất vững trời dài) và đôi câu đối ghi: “Đồ Sơn ngật nhĩ hinh hương địa/ Trà Cổ uy nhiên kỷ niệm từ” (Trà Cổ nguy nga đình kỷ niệm/ Đồ Sơn vời vợi đất lừng hương).

Nội dung của 2 bức đại tự và đôi câu đối này ca ngợi sự nguy nga của đình Trà Cổ, lòng tự hào dân tộc và niềm tin sắt đá vào sự bền vững toàn vẹn của đất nước đã từng qua bao biến cố.