Đồng Lư là một làng nhỏ nằm ngay ven đê sông Đáy, cách trung tâm thị trấn Quốc Oai khoảng 2km nằm ở phía Đông Nam của huyện. Nơi đây có cụm di tích: Cây đa - Quán Thượng - Quán Hạđã được Bộ văn hóa - Thông tin công nhận là di tích văn hóa cấp Quốc gia, tại văn băn số 1460/QĐ-VH ngày 28/06/1996.

 Làng Đồng Lư xưa có tên là Đỗng Lô Trang là nơi người việt cổ sinh sống từ rất sớm với nền văn minh khá phát triển. Đến thế kỷ XIX thì Đồng Lư thuộc tổng Tiên Lữ, huyện Yên Sơn, phủ Quốc Oai. Nhưng từ năm 1948 đến năm 2008, Đồng Lư xát nhập với hai làng Yên Nội và Dương Cốc thành xã Đồng Quang huyện Quốc Oai tỉnh Hà Tây (nay thuộc thành phố Hà Nội).

Quán Thượng - Quán Hạ là nơi thờ Thành Hoàng làng. Tương truyền Thành Hoàng làng là 3 anh em Cao Hiển Hồ. 3 vị tướng đã giúp Đinh Tiên Hoàng làm nền đế nghiệp, tham gia thống nhất đất nước qua việc dẹp loạn Thập Nhị sứ quân, lập nên nước Đại Cổ Việt vào năm Mậu Thìn (năm 968).

Chiến công của 3 anh em Cao Hiển Hồ gắn với việc thu phục sứ quân Ngô Nhật Khánh ở đất Đường Lâm - Sơn Tây, cho nên đến tận ngày nay, làng Đồng Lư vẫn còn để lại nhiều dấu tích như: Mả Quan, Đồng Thây … và đã phát hiện nhiều mảnh gốm cổ, nhiều chum lọ chôn cất trong các di chỉ mộ Hán có niên đại gần 2000 năm.

Thần tích chép rằng: Vào mùa xuân năm Canh Thìn (930) có ông Cao Hiển và bà Lã Thị Ả ở hương Vạn Kỳ, huyện Gia Định phủ Thuận An Đạo Kinh Bắc nhà vốn rất nghèo làm nghề đánh cá trên Sông Hai ông bà rất thích làm việc thiện, cho dù việc thiện đó có nhỏ đến đâu ông bà cũng làm. Một hôm, hai ông  bà chài lưới trên sông Như Nguyệt, kéo được 15 dật vàng.

Từ đấy 2 ông bà làm ăn cứ khấm khá mãi lên nên cuộc sống rất khá giả. Hiềm nỗi 2 ông bà đã ngoài 50 tuổi mà vẫn chưa có con. Ông vẫn thường nói “Tiền rừng gạo bể” mà không có con thì sống không được vui. Ông bàn với bà đi tìm nơi cầu tự. Hai ông bà nghe nói ở đền Hữu Linh, Trang Sơn Lộ là nơi linh ứng cầu gì được nấy, bèn cùng nhau sắm sửa lễ vật đến đó để cầu tự.

Sớm hôm sau, ông bà làm lễ tạ rồi xuống thuyền cùng với hai người vạn chài xuôi dòng Sông Hát. Thuyền đang đi, trời bỗng nhiên tối sầm lại như đêm và một trận gió lớn ập đến. Lúc này thuyền chở ông bà đến địa phận Trang Sơn Lộ, hai người ngẩng đầu nhìn lên trời thấy có đám mây màu vàng hướng vào bà mà hạ xuống. Bà vợ hoảng sợ, nằm miên man, sau đó bà có mang.

Tháng 2 năm Quý Tỵ (933), bà hạ sinh được 3 người con trai sau khi bà sinh con sư trụ trì chùa Cao đã chuyển bà xuống quán phía dưới chùa. Còn ba đứa trẻ con của vợ chồng Cao Hiển thì lớn lên thành ba chàng trai khỏe mạnh rồi theo Đinh Tiên Hoàng đi dẹp loạn 12 thứ quân. Đinh Tiên Hoàng lên ngôi bèn sắc phong 3 ông là Tam Vị Thông Hiên Nguyên Soái Địa Vương. Quán Thượng và Quán Hạ cũng có tên gọi từ đó.

Quán Thượng - Quán Hạ là 1 công trình kiến trúc nghệ thuật hoàn chỉnh. Quán Thượng và Quán Hạ đặt bên sườn núi phía Tây được xây dựng từ thời Hậu Lê bằng gạch không nung nhưng rất rắn. Phía trước quán hạ là 1 hồ nước rộng 72m2. Giữa hồ nổi lên 1 gò đất rộng, xưa kia gò đất ấy được lấy làm xới vật trong những ngày Lễ Tết. Ở Quán Thượng - Quán Hạ vẫn còn lưu giữ được nhiều di vật quý như: các bản thần phả Chữ Hán, 18 đạo sắc phong, hai bát hương to bằng đá … và 12 hiện vật thuộc di vật khảo cổ đào được ở quanh núi Đồng Lư.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  Quán Hạ Đồng Lư

Quán Thượng có nhà Tiền tế và Hậu cung, bố cục không gian mặt bằng kiến trúc theo kiểu chữ “đinh”, ở trên thế cao. Qua hai bậc đá xanh và hàng cột hiên bằng đá là đến nhà Tiền tế.

Trên Thượng điện bên trái có một cuốn thư gỗ khắc bài chạm ca ngợi vùng đất địa linh, thờ thần thành hoàng. Gian giữa có bức chạm nổi đề tài lưỡng long chầu nguyệt, thân rồng uốn lượn trong mây, phía dưới là hai con long mã.

Hậu cung có ba gian, kết cấu vì kèo chồng rường trên câu đầu đều bào trơn đóng bén. Gian giữa có khám gỗ lớn, sơn son, thếp vàng, bài trí cỗ long báu có bài vị thờ ba vị đại vương là thành hoàng của làng Đồng Lư.

 

 

 

 

 

 

 

 

 Quán Thượng Đồng Lư

Từ Quán Thượng - Quán Hạ đi tới ngã ba làng khoảng vài trăm mét ta nhìn thấy một cây đa cổ thụ gắn với lịch sử cách mạng khi thực dân Pháp chiếm thủ đô Hà Nội, du kích thôn Đồng Lư lấy địa điểm này làm căn cứ bí mật hoạt động cách mạng.

Đây cũng là nơi đặt in Báo Thủ Đô, in giấy bạc nhà nước và là cơ sở cách mạng của tiểu thu Đan Hoài (Đan Phượng  Hoài Đức), bảo vệ đồng chí bí thư tỉnh ủy Sơn Tây về chỉ đạo phong trào cách mạng năm 1950 - 1951.

Nguồn: Đền Miếu Việt