Khác hẳn thủ phủ của tỉnh Lạng Sơn nhốn nháo chợ búa tràn ngập hàng Trung Quốc, vùng đất Ba Sơn (xã Xuất Lễ, huyện Cao Lộc) cách đó 34km vẫn nguyên vẹn bản sắc cổ kính, chất phác giữa thiên nhiên đẹp như tranh vẽ.
Người Nùng ở Lạng Sơn có nhiều nhánh, trong đó người Nùng Phàn Sình sống ở Ba Sơn là một nhánh lớn. Lên Ba Sơn vào mồng 5, mồng 10 âm lịch bạn sẽ gặp ở chợ phiên những thiếu nữ Nùng Phàn Sình có mái tóc hỉ nhi, má hồng tựa trái đào và nghe gái trai hát sli ở góc chợ.
Ba Sơn đẹp nhất trong tất cả các bản dọc đường đi, bởi chỉ ở nơi đây mới có các ngôi nhà trình tường còn giữ nguyên kết cấu, hình dáng xưa cũ với mái ngói âm dương cổ kính đã tắm nắng gội mưa hàng thế kỷ. Dẫu xứ Lạng từng trải qua mấy cuộc chiến tranh lớn nhỏ, nhưng Ba Sơn do nằm khuất nẻo nên gần như không bị ảnh hưởng gì nhiều. Trong khi ở bản Chu nằm dưới chân núi Mẫu Sơn đã quen thuộc với du khách, dinh cơ ngày xưa của tổng đốc Vi Văn Định còn lưu giữ được nhưng xung quanh công trình kiến trúc độc đáo này giờ đã tràn ngập nhà ống, nhà bêtông lòe loẹt đủ kiểu.
Đến Ba Sơn những ngày này, ngay từ đầu làng lữ khách đã ngợp mắt bởi sắc vàng của những ngôi nhà trình tường yên ả phơi mình trong nắng cuối thu. Nhà ở Ba Sơn không cao quá hai tầng, lớp tường trình dày hơn 50cm trải qua bao năm tháng đã rắn lại như sành. Kiểu nhà vùng cao tường bằng đất sét nện này có cửa ra vào và cửa sổ rất hẹp để tránh gió lùa, dù không thông thoáng nhưng chênh lệch nhiệt độ trong nhà với bên ngoài rất cao. Những khung cửa sổ bằng gỗ đen bóng chẳng thấy chút dấu vết của mối mọt. Trong làng mùi rượu ngô nồng nàn lan tỏa khắp nơi./.
Nguồn : Tuổi trẻ