Cách trung tâm thị trấn Hoà Bình, huyện lỵ Tương Dương khoảng 120km theo hướng Tây bắc, khu vực Nhà máy thuỷ điện bản Vẽ. Vượt qua hàng trăm con thác lớn nhỏ, gần một ngày trời và mất hẳn một triệu đồng thuê thuyền máy mũi nhọn, chúng tôi cũng đáp được Thẳm Nặm.

Thẳm Nặm - tiếng Thái có nghĩa là Hang Nước. Đây là một hang đá tuyệt đẹp, rộng hàng ngàn m2 với nhiều tầng, nhiều nghách, muôn vàn thạch nhũ, muôn hình muôn vẻ của tự nhiên ban tặng... Từ lâu người dân bản địa vẫn quen vào hang để nghỉ ngơi mỗi lần lên núi hái củi, săn bắn...

Tuy nhiên, cũng không mấy ai để ý đây là một cảnh quan thiên nhiên kỳ bí, có giá trị văn hoá, du lịch... Một phần nguyên nhân là do Thẳm Nặm chưa được chú ý là do ngày trước để lên Mường Lằm, người dân phải chèo thuyền ngược dòng Nậm Nơn vượt qua gần 169 thác ghềnh hiểm trở và cũng mất gần cả tuần mới đến bến đỗ, lại tiếp tục đi bộ cả buổi đường rừng...

Người dân bản địa cho biết, ngày trước trong những chuyến vào hang, họ đã phát hiện khá nhiều hiện vật cổ bằng đồng như: dao găm, tượng vũ nữ... Lòng hang rất rộng, có nhiều nghách lên xuống, có những vị trí khá bằng phẳng, rộng đủ chỗ cho hàng trăm người ngồi nghỉ ngơi và chiêm ngưỡng vẻ đẹp những nhũ đá mê hồn. Trần hang cao, có nhiều thạch nhũ với những tinh thể thạch anh bám lấp lánh. Đặc biệt, trong lòng hang có một dòng suối nước ngầm trong vắt, mát lạnh và rất nhiều cá tôm sinh sống.

Tương truyền rằng, dòng suối ngầm này chảy từ Mường Quáng (huyện Quế Phong, Nghệ An) cách vị trí Mường Lằm hiện tại khoảng 30km về phía tây Bắc luồn lách qua hệ thống hang động ngầm miền Tây. Đến đây, dòng suối ngầm này len lỏi trong lòng hang Thẳm Nặm suốt chiều dài Phá Chầng để sau đó thoát ra cửa và hoà vào dòng Nậm Nơn.

Thẳm Nặm nằm trong quần thể các hang động gồm hang Hoàng Tử (ThẳmTạo), hang Công Chúa (Thẳm Nàng), Thẳm Xoóng (hang Hai Cửa) gắn liền với một số tập quán của cư dân địa phương với hội giao duyên thu hút nam thanh nữ tú trong vùng thường tổ chức từ tháng 2 đến tháng Tư hàng năm.

Tuy nhiên do nhiều nguyên nhân, từ rất lâu những tập quán này không còn được tổ chức, do vậy hang Thẳm Nặm cùng với quần thể hang đá liên quan cũng bị chìm vào quên lãng. Do đặc điểm địa hình, Thẳm Nặm đến nay vẫn còn giữ nguyên vẻ hoang sơ của mình.

Điều lỳ thú đó là nước chảy ngầm trong lòng núi, nhưng dòng suối ngầm này vẫn có rất nhiều cá tôm ... Lòng hang rộng, có bậc cao thấp tạo thành những quần thể nhũ đá đủ các hình chim thú tuỳ theo trí tưởng tượng của người vào hang.

Có khối nhũ trông như đàn sứa khổng lồ với muôn vàn tua đá huyền ảo mềm mại trong ánh sáng lửa đuốc bập bùng. Lại có những khối thạch nhũ như người đàn bà đứng đợi ai đó... Không thể kể hết nếu chỉ một lần vào lòng hang...

Từ năm 2004, khi nhà máy thuỷ điện bản Vẽ (công suất 320MW) được khởi công, để đáp ứng nguồn nước cung cấp cho các tổ máy phát điện hoạt động, một con đập lớn có chiều cao trên 158m ngăn dòng Nậm Nơn đã được xây dựng tại bến thượng lưu.

Đập được xây dựng, dòng Nậm Nơn thành một lòng hồ thuỷ điện khổng lồ có dung tích 1,8 tỷ m3 nước, 8.700 km2 diện tích lưu vực. Trước khi dòng Nậm Nơn tích nước thành lòng hồ, để lên hang Thẳm Nặm phải đi bộ len lỏi trên quãng đường rừng rậm như trước, chính vì vậy từ khi dòng Nậm Nơn dâng cao, đường đến Thẳm Nặm đã đi lại đỡ khó khăn hơn.

Tuy chưa chính thức đưa vào khai thác thành một Tuor du lịch, nhưng hiện tại vào những ngày hè nóng nực làm một chuyến du khảo lòng hồ thuỷ điện Bản Vẽ để lên với Thẳm Nặm, trước khi vào thăm lòng hang chỉ cần thả một tay lưới bén then một, then hai... Sau quãng thời gian chưa đầy một giờ khám phá những kỳ bí Thẳm Nặm, trở ra nhấc lưới đã có không dưới vài ba kg cá mát tươi rói.

Thật không có gì hơn khi ngay bên dòng suối trong vắt, được thưởng thức những kẹp cá nướng thơm phức chấm muối ớt do chính mình đánh bắt... Vị thơm bùi dân giã tăng thêm phần hấp dẫn cho chuyến đi...

 

Với vị trí như hiện tại cũng như vẻ đẹp nguyên sơ của Thẳm Nặm, ông Vi Tân Hợi - Phó chủ tịch UBND huyện Tương Dương cho biết: “Trong tương lai gần, Thẳm Nặm sẽ là một điểm du lịch cực kỳ hấp dẫn, hấp dẫn đến mê hồn và du khách đến một lần với Thẳm Nặm cà ngàn đời không quên. Bên cạnh đó, du khách đến với Thẳm Nặm còn được du thuyền trên lòng hồ thủy điện Bản Vẽ với mực nước cao gần 160m rất hấp dẫn, mát mẻ, sảng khoái và yêu thiên nhiên, núi rừng xứ Nghệ hơn bao giờ hết....”.