Trong các hòn đảo ở Cù Lao Chàm, Hòn Lao là lớn nhất. Hòn Lao có bãi Ông, bãi Làng và bãi Hương - nơi cư dân tụ tập và sinh sống hàng ngàn năm nay. Cuộc sống của cư dân trên đảo không khác gì so với trong đất liền. Chợ đảo bán đủ loại mặt hàng hải sản như: tôm, bào ngư, bạch tuộc, ốc hương…

Cù Lao Chàm là một cụm đảo xã đảo Tân Hiệp (TP Hội An, Quảng Nam), cách Cửa Đại 15 km, diện tích khoảng 40.000 ha gồm tám hòn đảo lớn nhỏ, dân số 3.000 người. Được UNESCO công nhận là khu dự trữ sinh quyển thế giới ngày 29-5-2009, Cù Lao Chàm hiện có 135 loài san hô, 500 thảm rong và cỏ biển, 292 loài cá, 4 loài tôm hùm và 84 loài nhuyễn thể, 12 loài thú, 13 loài chim, 130 loài bò sát. Trong đó, khỉ đuôi đỏ và chim yến là hai loài được đưa vào sách đỏ động vật Việt Nam. Trên đảo có nhiều di tích, công trình kiến trúc cổ của người Chăm và người Việt với nền văn hóa Sa Huỳnh, Chăm Pa, Đại Việt…

Chúng tôi đến thăm giếng làng của người Chăm, được xây dựng cách đây mấy thế kỷ nhưng vẫn nổi tiếng bởi nước mát ngọt và trong xanh, sau đó men theo con đường bêtông đến thăm chùa Hải Tạng. Ngôi chùa cổ kiến trúc cổ kính được xây dựng từ năm 1758. Giữa mênh mông trời biển bên ngoài, những tiếng chuông chùa trầm ấm đều đặn vang lên khiến ai bước vào đây cũng cảm thấy lòng thanh tịnh.

Ngoài chùa Hải Tạng, Cù Lao Chàm còn có những điểm đến tâm linh như lăng Ông Ngư, miếu Bà, miếu tổ nghề yến, miếu thờ Thành Hoàng, miếu thờ Tiền Hiền, miếu thổ thần, miếu Ngũ Hành, miếu Thần Nông, miếu Lăng Cô… Gắn kết với các di tích này, du khách còn có cơ hội khám phá những sinh hoạt văn hóa phi vật thể mang đậm tính biển đảo của cư dân hằng năm.

Diện tích Cù Lao Chàm không lớn nhưng thiên nhiên đã ưu đãi cho đảo rừng, núi, biển và cả những con suối thơ mộng, thuận lợi cho phát triển du lịch. Khí hậu ôn hòa, quanh năm mát mẻ cũng tạo điều kiện cho sự phát triển của hệ động thực vật, nguồn hải sản và tài nguyên yến sào. Đặc biệt, các quần thể san hô và đá ngầm rất đẹp.

Thay vì men theo con đường triền núi bằng xe ôm tham quan thắng cảnh ở hang Bà, hang Tò Vò, hòn Bao Gạo, suối Tình, suối Mơ và các bãi tắm đẹp… bạn có thể thuê một chiếc thuyền máy để du ngoạn và chỉ tốn hai giờ là có thể đi vòng khắp đảo.

Biển Cù Lao Chàm nước trong xanh có thể nhìn thấy đáy sâu cách chục mét. Làn nước trong vắt lúc nào cũng quyến rũ, mời gọi du khách bơi lội.

Mưu sinh trên biển

Bây giờ ra đảo ngoài việc tắm biển, ngắm cảnh còn có một thú vui mà du khách không nên bỏ qua là lặn biển ngắm san hô. Chỉ cần ra xa bờ một chút, khoác áo lặn và mang ống thở ngụp xuống dòng nước trong xanh, bạn sẽ có cảm giác mình đang lạc vào một thủy cung nào đó.

Nước trong nhìn rõ đáy nên khách du lịch có thể nhìn rõ những "rừng" san hô rực rỡ sắc màu, sinh động rập rờn trong làn nước. Tô điểm xung quanh là những con sao biển, những đàn cá đầy màu sắc sinh động lượn lờ...

Những "hướng dẫn viên" thổ địa "chỉ điểm" các bãi san hô đẹp nổi tiếng nhất ở Cù Lao Chàm nằm ở bãi Xếp, Hòn Tai, Hòn Dài, Hòn Mồ. Trong đó, bãi san hô Hòn Tai đẹp và nổi tiếng nhất, lộng lẫy nhất, góp phần tạo nên "thiên đường dưới đáy biển Cù Lao Chàm".

Đơn giản, chỉ thư giãn thì bãi Hương và bãi Ông thật sự là hai nơi nghỉ ngơi lý tưởng nhất đảo vì nước biển xanh trong và bãi cát sạch sẽ. Biển không hề có rác thải, cư dân trên đảo cũng không dùng những loại túi nilông. Nhưng điều làm chúng tôi thích nhất là các hàng quán, nhà hàng không hề “chặt chém”, không có cảnh ăn xin, bán vé số cũng như bán hàng rong chèo kéo khách.

Nét hoang sơ của Cù Lao Chàm bao trùm các cụm đảo, như một viên đá xanh khổng lồ chưa qua gọt giũa.

Người ta ví Cù Lao Chàm như một nàng tiên đang thức dậy sau một giấc ngủ dài và giờ đây Cù Lao Chàm đang trở thành một điểm du lịch văn hóa, sinh thái và nghỉ dưỡng đầy tiềm năng cũng nhờ vẻ đẹp hoang sơ, quyến rũ này.

Hoàng hôn ở Cù Lao Chàm

Từ Cửa Đại, du khách có thể đến Cù Lao Chàm bằng tàu chợ, một loại tàu đánh cá dùng để chở người và hàng hóa ra đảo, mua vé canô, tàu cao tốc hoặc đặt tour tham quan trọn gói tại các đại lý du lịch, các hãng lữ hành... Nếu muốn qua đêm trên đảo, bạn có thể ở dạng homestay, phòng trọ bình dân, cắm trại hoặc dựng lều ngoài bãi biển để tận hưởng cảm giác thanh bình, mát mẻ và tha hồ hòa mình vào thiên nhiên.