Điêu khắc gỗ rất sống động bên trong đình.

 Đầu đao bằng gốm đen.

Riêng phần kết cấu gỗ chịu lực của đình Trần Đăng trong đó có một số cột cái, câu đầu, xà thượng, xà nách bị hư hại nghiêm trọng. Không ít cột cái bị tiêu tâm, nhiều xà thượng, xà nách, bẩy và cả kèo xó cũng bị mục do mối mọt xâm hại.

Thậm chí người ta đã phải xây một vòm cuốn bằng gạch để đỡ một câu đầu đã bị mục ở đầu hồi và phải dùng rất nhiều ống tuýp sắt để chống các kết cấu gỗ sắp bị sụp ở đầu hồi này.

Thay mới các kết cấu gỗ chịu lực quan trọng nhất

Công việc trùng tu đình Trần Đăng được Bộ Ngoại giao Đức tài trợ nên được quản lý chặt chẽ bởi sứ quán Đức và các chuyên gia bảo tồn Đức và được tiến hành rất bài bản từ việc gặp gỡ trao đổi với người dân tìm sự đồng tình ủng hộ của họ rồi bắt đầu từ công tác chống mối, chống thấm và sửa chữa từng mảng tường cũ, phục dựng lại các hoa văn, phù điêu, hệ thống lan can gỗ, tu bổ lại hệ thống bẩy hiên, thay và đóng mới của bức bàn, tu bổ và thay một số cột gỗ lim bị hư hại.

Là những người trực tiếp thi công trùng tu ngôi đình này, với trăn trở trùng tu cần hạn chế càng nhiều càng tốt sự can thiệp vào di tích, chỉ can thiệp khi cần thiết nhưng cố gắng không làm giảm, thay đổi những đặc điểm cơ bản và những giá trị vốn có của di tích, ưu tiên bảo quản, gia cường sau đó mới đến tu bổ phục hồi và tôn tạo, chúng tôi cố gắng chỉ loại bỏ, thay thế từng chi tiết buộc phải thay.

Vấn đề nan giải nhất ở ngôi đình này là một câu đầu ở ngay hồi phía Tây đã bị mục và dân làng đã phải xây một vòm cuốn để chống đỡ và phải thay nó bằng cách nào?

Trong công tác trùng tu đình hay chùa ở Việt Nam, thay một hay hai cột cột cái, cột quân hay xà thượng… thì cũng bình thường, nhưng thay một câu đầu dài hơn 4 m nặng gần 1 tấn ở ngay đầu hồi mà không cần hạ giải thì quả thật chúng tôi chưa nghe nói tới.

Rất nhiều người có kiến thức và kinh nghiệm trùng tu chùa hoặc đình ở Trần Đăng hay địa phương lân cận cho rằng, với hư hại nghiêm trọng phần kết cấu chịu lực ngay đầu hồi như đình Trần Đăng này, bắt buộc phải hạ giải ít nhất một nửa mái Đình phía câu đầu và kèo xó và cột cái đã bị mục mới có thể thay thế câu đầu và kèo xó cũng như cái cột cái đã bị mục nói trên.

Nhưng nếu phải hạ giải thì toàn bộ đầu đao với linh vật bằng gốm đen và gạch nóc hoa chanh cũng bằng gốm có niên đại khoảng 300 năm tuyệt đẹp vô cùng quý giá này sẽ bị phá hủy và giá trị lịch sử và văn hóa của đình Trần Đăng sẽ giảm sút, xuống cấp.

Đây là một bài toán vô cùng nan giải trong công tác trùng tu các công trình nằm trong diện di tích văn hóa quốc gia: Hạ giải hay không hạ giải?

 Một phần cột cái bị mối ăn (ảnh trái) và hoạt động thi công thay cột cái và câu đầu.

Một chi tiết thú vị nữa là hằng năm ở Trần Đăng đều có Hội làng mà số người tham gia đông đến hàng ngàn người nhưng không hề có nhà vệ sinh công cộng. Khi được hỏi nếu không may có người có nhu cầu đi vệ sinh thì phải đi đâu? Các cụ bô lão chỉ cho chúng tôi bãi đất rìa ao hơi khuất một chút rồi đấy!!! Phải thuyết phục các cụ thủ từ, lãnh đạo địa phương về sự cần thiết phải có nhà xí công cộng đúng nghĩa, rồi được sự nhất trí của họ, một khu vệ sinh nhỏ có kiến trúc hài hòa với đình, có cả xí bệt được xây dựng phục vụ du khách.

Đánh giá cao chất lượng trùng tu đình Trần Đăng, phía Bộ Ngoại giao Đức đã tiếp tục giúp đỡ Trần Đăng trùng tu cầu, cổng làng, giếng nước ở quần thể kiến trúc văn hóa tuyệt vời này.

Đối với cá nhân tôi, với tư cách là một kiến trúc sư, được tham gia trùng tu đình Trần Đăng thực sự là một trải nghiệm nhớ đời. Mới đây, tháng 4/2019 tôi vinh dự được lãnh đạo xã Hoa Sơn đề nghị giúp dân làng Trần Đăng khảo sát, thiết kế và lập dự toán gửi Sứ quán Đức với mong ước được Bộ Ngoại giao Đức tiếp tục giúp địa phương trùng tu chùa Trần Đăng hiện đang xuống cấp nghiêm trọng.

Hi vọng dự án trùng tu chùa Trần Đăng có niên đại từ đời Trần này sẽ được thực hiện trong thời gian tới