Cột sơn son ở đình làng Thổ Tang gây xôn xao. NNC Nguyễn Hoài Nam cung cấp

 Mảng chạm người đá cầu đã bị “bẻ hướng tay” (bìa trái 2023, bìa phải 2014). NNC Nguyễn Đức Bình cung cấp

Cuốn Kiến trúc đình làng Việt qua tư liệu Viện Bảo tồn di tích, tập 1 cũng khẳng định giá trị của nghệ thuật chạm khắc ở đình Thổ Tang. Theo đó, đình làng Thổ Tang được chạm khắc trang trí khá dày đặc. Nghệ thuật chạm khắc trang trí ở đây mang đậm tính dân gian với các kỹ thuật chạm nổi, chạm kênh bung, chạm thủng. Hình tượng con người được thể hiện dưới hai dạng: tiên nữ và người thường. Đề tài người thường với các sinh hoạt hằng ngày được thể hiện sinh động, phong phú, từ thường dân cho đến tầng lớp quan lại, với các đề tài: uống rượu, chơi cờ, đánh ghen, bơi thuyền, đi cày… Hình tượng con người chủ yếu dùng kỹ thuật chạm nổi với các khối lớn, khuôn mặt đầy đặn, phúc hậu, ít chú ý đến tỷ lệ của cơ thể.

Cũng trong cuốn sách này, mảng chạm người đá cầu được đưa vào giới thiệu với hình ảnh chụp năm 2015. Ở hình này, tay của nhân vật đã bị mất phần bàn tay. Tuy nhiên, hướng phần tay còn lại cũng không giống với hướng tay sau trùng tu tại đình. Đây cũng chính là mảng chạm được ông Nguyễn Đức Bình nhắc tới.

 Mảng chạm có bố cục đông người bị đánh giá là nham nhở. NNC Nguyễn Đức Bình cung cấp

Sở chỉ trách nhiệm lên Bộ dù đã phân cấp

Năm 2018, đình làng Thổ Tang trở thành di tích quốc gia đặc biệt. Năm 2019, HĐND tỉnh Vĩnh Phúc ban hành Nghị quyết số 71 quy định cơ chế hỗ trợ đầu tư, tu bổ hệ thống di tích lịch sử - văn hóa được xếp hạng trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc, giai đoạn 2019 - 2025. Nghị quyết này quyết định đầu tư, hỗ trợ kinh phí tu bổ, tôn tạo theo lộ trình 63 di tích đang xuống cấp từ 60% trở lên, trong đó ưu tiên đầu tư, hỗ trợ các di tích quốc gia đặc biệt.

Theo nghị quyết này, các di tích quốc gia đặc biệt được ngân sách nhà nước đầu tư, hỗ trợ 100% kinh phí theo dự án được duyệt. Hai di tích quốc gia đặc biệt đang bị xuống cấp nghiêm trọng là tháp Bình Sơn và đình Thổ Tang được tỉnh đầu tư khoảng 40 tỉ đồng để trùng tu, tôn tạo. Cũng tại văn bản này, tỷ lệ xuống cấp của đình Thổ Tang được xác định là 70%. Tháng 5.2022, UBND H.Vĩnh Tường phối hợp với đơn vị chủ đầu tư và các cơ quan liên quan tiến hành khởi công tu bổ, tôn tạo di tích đình Thổ Tang.

 Tư liệu ảnh chụp mảng chạm người đá cầu (năm 2015) trong sách Kiến trúc đình làng Việt qua tư liệu Viện Bảo tồn di tích, tập 1. TL Viện Bảo tồn di tích

Về hiện trạng đình làng Thổ Tang mà các nhà nghiên cứu tự do, cũng là những người yêu đình làng phản ánh, Sở VH-TT-DL Vĩnh Phúc cho biết việc này nên hỏi Cục Di sản văn hóa (Bộ VH-TT-DL). Ông Bùi Hồng Đô, Giám đốc Sở VH-TT-DL Vĩnh Phúc, cho biết dự án đình Thổ Tang do Bộ VH-TT-DL duyệt. "Cái này của Bộ, phải làm việc với Bộ VH-TT-DL. Đây là di tích quốc gia đặc biệt, Cục Di sản duyệt trực tiếp. Chắc chắn là y hệt Cục phê duyệt, di tích quốc gia đặc biệt cơ mà. Không bao giờ dám lệch được", ông Đô nói.

Theo TS Nguyễn Viết Cường, Trưởng phòng Quản lý di tích (Cục Di sản văn hóa), việc tu bổ di tích quốc gia được quy định tại Nghị định 166 về quy định thẩm quyền, trình tự, thủ tục lập, thẩm định, phê duyệt quy hoạch, dự án bảo quản, tu bổ phục hồi di tích lịch sử - văn hóa, danh lam, thắng cảnh cũng như Thông tư số 15 quy định chi tiết một số quy định về bảo quản tu bổ, phục hồi di tích. Theo đó, Bộ ban hành văn bản thẩm định là cơ sở cho tỉnh xem xét trước khi phê duyệt dự án. Điều đó có nghĩa là Cục Di sản văn hóa chỉ có thỏa thuận về chuyên môn, việc tu bổ sau đó do địa phương thực hiện và chịu trách nhiệm.

  Nguồn: Báo Thanh Niên