Thời gian qua, đặc biệt là trong 2 năm chịu ảnh hưởng của dịch COVID-19, Chính phủ luôn quan tâm đến ngành du lịch và đã có nhiều quyết sách để hỗ trợ ngành kinh tế mũi nhọn này. Đơn cử như chính sách miễn giảm tiền điện trong thời điểm đại dịch COVID-19 bùng phát để giảm bớt áp lực cho các cơ sở lưu trú; giảm 80% tiền ký quỹ thành lập các đơn vị, doanh nghiệp lữ hành. Bên cạnh đó, Chính phủ còn hỗ trợ trực tiếp cho lực lượng hướng dẫn viên du lịch 3,7 triệu đồng/người để chia sẻ khó khăn.

Mới đây nhất, Chính phủ ban hành Nghị định số 31/2022/NĐ-CP ngày 20/5/2022 về hỗ trợ lãi suất từ ngân sách Nhà nước đối với khoản vay của doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh.

Ngoài ra, trong các nghị quyết của Chính phủ, của Quốc hội và các quyết định của Thủ tướng Chính phủ, các cơ sở kinh doanh du lịch đều được hưởng những chính sách về an sinh xã hội, chính sách tín dụng hiện hành. 

Ông Phan Xuân Thanh, Chủ tịch Hiệp hội du lịch Quảng Nam đánh giá, việc Chính phủ đưa ra các gói hỗ trợ lãi suất cho doanh nghiệp là chủ trương tốt để tiếp sức cho cộng đồng doanh nghiệp vượt qua khó khăn, khôi phục sản xuất, kinh doanh. Tuy nhiên điều kiện để được vay vốn không thể đặt ra yêu cầu chung với tất cả các doanh nghiệp được bởi thực tế hoạt động du lịch khác với sản xuất. Doanh nghiệp sản xuất có thể sinh lời ngay, nhưng du lịch cần có thời gian phục hồi và phát triển mới sinh lợi nhuận.

Cần có quy định, điều kiện vay vốn riêng cho từng ngành, từng lĩnh vực

Ông Phan Xuân Thanh cho biết, chịu tác động trực tiếp của đại dịch COVID-19, các tổ chức, cá nhân kinh doanh du lịch gặp rất nhiều khó khăn. Do nguồn lực tài chính đã cạn kiệt, hầu hết các doanh nghiệp đều cần vốn để khôi phục sản xuất, kinh doanh nhưng điều kiện ràng buộc để được hưởng 2% lãi suất theo Nghị định số 31/2022/NĐ-CP của Chính phủ rất khắt khe, doanh nghiệp rất khó tiếp cận.

Chủ tịch Hiệp hội Du lịch Quảng Nam dẫn chứng, để vay được nguồn vốn ưu đãi này, hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp du lịch trong 6 tháng đầu năm 2022 phải có lãi, điều kiện này không sát với thực tế vì du lịch nước ta mới mở cửa lại từ giữa tháng 3. 

"Chính sách rất tốt nhưng khi triển khai thì thủ tục còn rườm rà, điều kiện khắt khe nên thực tế doanh nghiệp tại địa phương rất ít tiếp cận. Các doanh nghiệp du lịch trên địa bàn cũng không hỏi Hiệp hội Du lịch tỉnh để tư vấn về gói hỗ trợ này", ông Phan Xuân Thanh nói.

Ông Thanh cho biết thêm, trước đây, cũng có các gói hỗ trợ tín dụng khác để doanh nghiệp dịch vụ du lịch vay vốn trả lương cho nhân viên, đóng bảo hiểm... nhưng hầu hết doanh nghiệp không dám vay vì lo chi phí tăng, hoạt động du lịch chưa biết khi nào mới mở cửa trở lại. 

Để nguồn vốn ưu đãi theo Nghị định 31 của Chính phủ đi vào cuộc sống, Chủ tịch Hiệp hội Du lịch Quảng Nam đề xuất cần có quy định, điều kiện vay vốn riêng cho từng ngành, từng lĩnh vực bởi tính đặc thù của các ngành nghề khác nhau. Ngoài ra, các cơ quan có liên quan cũng như các địa phương khi triển khai chính sách này cần tăng cường phổ biến chủ trương để cộng đồng doanh nghiệp biết và triển khai thực hiện.

Gỡ tình trạng "trên thông, dưới tắc"

Tại TPHCM, các doanh nghiệp du lịch đang nỗ lực xây dựng nhiều chương trình, sản phẩm mới nhằm đón du khách quốc tế khi thị trường khôi phục hoàn toàn. Điều này đòi hỏi các doanh nghiệp có nguồn vốn lớn, không chỉ để duy trì, vận hành, củng cố chất lượng dịch vụ, mà còn để đẩy mạnh tương tác với các đối tác truyền thống, xúc tiến kết nối tìm thị trường mới.

Công ty Du lịch Ảnh Việt Hop on-Hop off Việt Nam ấp ủ kế hoạch phát triển mở rộng nhưng bài toán vốn khiến đơn vị này rơi vào bế tắc.

Sau thành công của mô hình buýt đỏ 2 tầng ở TPHCM và Hà Nội, doanh nghiệp muốn phát triển mô hình đến Đà Nẵng, Nha Trang và Đà Lạt, đồng thời tăng đội xe buýt đỏ hai tầng tại TPHCM. Để thực hiện kế hoạch này, tại mỗi địa phương cần đầu tư ban đầu ít nhất 50 tỷ đồng cho phương tiện vận chuyển, hạ tầng điểm dừng, nhà chờ, các quầy thông tin du lịch nhưng không có vốn nên tất cả còn nằm trên kế hoạch.

"Ngân hàng cân nhắc cho vay nhưng điều kiện rất khó. Sau đại dịch, họ yêu cầu doanh nghiệp phải có thế chấp bằng bất động sản. Doanh nghiệp không có bất động sản, mà thế chấp bằng bất động sản của cá nhân thì không đúng quy định. Chúng tôi vay vốn để đầu tư phương tiện vận tải hành khách thì theo quy định có thể thế chấp bằng chính phương tiện đó", ông Nguyễn Khoa Luân, Giám đốc Công ty Du lịch Ảnh Việt Hop on-Hop off Việt Nam cho biết. Theo ông Luân, nếu yêu cầu cho vay như vậy thì doanh nghiệp du lịch không mở rộng được kế hoạch kinh doanh, dẫn đến chậm phục hồi nền kinh tế du lịch. Doanh nghiệp có kế hoạch phát triển táo bạo nhưng chưa tìm được hướng triển khai cũng chỉ vì "nút thắt" dòng tiền.

Nghiên cứu cam kết của Chính phủ với quốc tế về việc đưa phát thải ròng về bằng 0, ông Nguyễn Khoa Luân nghĩ ngay đến việc chuyển đổi từ phương tiện sử dụng nhiên liệu hóa thạch sang phương tiện sử dụng nhiên liệu điện.

"Tôi tìm hiểu mô hình xe buýt điện ở một số quốc gia thấy rất phù hợp với điều kiện của nước ta, muốn nhập ngay xe buýt điện về khai thác nhưng câu chuyện lại không đơn giản như mình nghĩ. Hiện chưa có văn bản nào hướng dẫn doanh nghiệp nhập loại hình phương tiện như vậy, nhập về thì đánh thuế ra sao, chính sách nào hỗ trợ doanh nghiệp khi mà giá thành những chiếc xe buýt điện đang nằm ngoài khả năng của doanh nghiệp. Vốn thì không tiếp cận được, cơ chế thì chưa có, thực sự bế tắc". Ông Luân cho rằng, các bộ, ngành cần tham mưu kịp thời cho Chính phủ những chính sách hỗ trợ, khuyến khích doanh nghiệp đi đầu chuyển đổi, đồng hành với Chính phủ thực hiện cam kết giảm phát thải ròng.

Còn ông Nguyễn Minh Mẫn, Giám đốc Truyền thông Marketing TSTtourist cũng trông chờ sự vào cuộc của các bộ, ngành trong đánh giá, dự báo trước tình hình, tham mưu cho Chính phủ nếu thuế phí nào có thể điều tiết thì ưu tiên giải quyết, mở đường cho doanh nghiệp trước khi tình huống khó khăn xảy ra. Theo ông Mẫn, điều này thiết thực hơn gói hỗ trợ 2% lãi suất.

Nhìn sang các nước trong khu vực, ông Nguyễn Khoa Luân cho rằng, chính sách hỗ trợ phục hồi du lịch sau COVID-19 của nước ta triển khai chậm hơn, lãi suất vay cao hơn, điều đó mất đi tính cạnh tranh của du lịch Việt Nam so với khu vực.

Thực tế, Chính phủ rất quyết tâm phục hồi kinh tế qua các chính sách điều hành vĩ mô, nhưng tình trạng "trên thông, dưới tắc" như quá trình triển khai gói hỗ trợ 2% lãi suất hiện nay sẽ khiến các chương trình hỗ trợ phục hồi không còn mang ý nghĩa tạo động lực kích thích nền kinh tế phát triển.

Quan trọng là cứu ngành du lịch trước

Ông Nguyễn Công Hoan, Tổng Giám đốc Công ty Flamingo Redtours cho rằng, quan trọng bây giờ là cứu ngành du lịch trước rồi tính đến chuyện cứu doanh nghiệp du lịch, từng doanh nghiệp cụ thể. Cần phải xác định chính sách định hướng phát triển ngành du lịch như thế nào trong thời gian tới, ứng phó với những rủi ro bất ngờ ra sao, thị trường trọng điểm là gì, hỗ trợ chung của Nhà nước cụ thể đối với ngành như thế nào.

"Khi đã xây dựng định hướng của ngành, khi chính sách đầu tư của Nhà nước tổng thể thì tự các doanh nghiệp sẽ tốt lên. Trong quá trình đó, có doanh nghiệp sẽ phát triển đi lên, cũng có doanh nghiệp nếu quản trị kém thì không thể vực dậy được; đó là quy luật bình thường của nền kinh tế, quan trọng là phải cứu ngành du lịch. Hiện nay du lịch đang lúng túng, chưa có định hướng cụ thể, các địa phương bị động nên khó có thể phát triển bền vững", ông Nguyễn Công Hoan nói.

Ông Nguyễn Công Hoan cho biết, ngành du lịch có 3 thành phần chính: Doanh nghiệp lữ hành; doanh nghiệp vận chuyển; doanh nghiệp lưu trú, nhà hàng, điểm tham quan. Tuy nhiên, đang phải chịu ảnh hưởng nặng nề nhất là doanh nghiệp vận chuyển, chuyên cung ứng dịch vụ xe du lịch, các khách sạn, nhà hàng, các khu vui chơi giải trí. Nhiều xe du lịch đang bị ngân hàng siết nợ dẫn đến tình trạng thiếu xe.

Vì vậy, theo ông Nguyễn Công Hoan, giải pháp cho đội xe là tiếp tục được giãn nợ, đưa xe vào kinh doanh, bởi xe bị lưu một chỗ thì không thể phục vụ thị trường, không tạo ra sản phẩm để doanh nghiệp vận chuyển có tiền trả ngân hàng.

Hệ thống khách sạn, nhà hàng cần cải tạo lại với chi phí rất lớn trong khi đó nguồn lực của doanh nghiệp hiện nay không còn. Nhiều khách sạn chưa sẵn sàng cải tạo lại để đưa vào khai thác, chưa tự tin để mở toàn bộ. Vì vậy rất cần sự hỗ trợ từ phía Nhà nước để các doanh nghiệp cung ứng dịch vụ du lịch như khách sạn, nhà hàng đầu tư, cải tạo, nâng cao chất lượng. Nếu như hệ thống nhà hàng, khách sạn, vận chuyển lữ hành chưa được phục hồi thì chắc chắn ngành du lịch không thể khai thác được.

Diệp Anh-Thế Phong-Băng Tâm