Giám đốc Văn phòng Mỹ thuật Khu vực III Bộ Văn hóa Thái Lan, ông Supot Prommanot cho biết cổ thành này được xây dựng từ năm 1350 bởi vua Ramathibodi I và phát triển rực rỡ, trước khi bị quân Miến Điện (Myanmar) chiếm đóng rồi tàn phá vào năm 1767. Ngoài ra, di sản lịch sử này còn chịu tác động của thiên tai và lũ lụt, hành vi săn lùng lấy cổ vật, cũng như kế hoạch hiện đại hóa bắt đầu ở xứ “chùa Vàng” từ những năm 1950. Vì thế việc bảo quản và trùng tu luôn là thách thức rất lớn đối với giới chức địa phương.

Có tên gọi đầy đủ là Phra Nakhon Sri Ayutthaya, kinh đô của nước Xiêm này từng được ví như là “Venice của phương Đông” và là trung tâm buôn bán lớn của khu vực, tức hình thành sớm hơn thương cảng quốc tế Hội An của Việt Nam. Hơn 30 đời vua thuộc năm triều đại thay nhau trị vì và xây dựng Ayutthaya thành thủ đô danh tiếng, vốn có mối quan hệ tốt với các nước láng giềng, nhiều quốc gia phương Đông và cả phương Tây.

Hàng trăm đài tháp, di tích hay đền chùa hội tụ tại Ayutthaya, tạo nên khu quần thể rộng bao gồm Công viên lịch sử và 6-7 cụm di tích có giá trị cao, cho dù bây giờ ở đó chỉ còn trơ lại các cột trụ rêu phong, những bức tường tróc mẻ và nền móng xây bằng gạch đỏ. Cố đô Ayutthaya kỳ vĩ một thời của Thái Lan đã được tổ chức UNESCO công nhận là Di sản Thế giới vào tháng 12/1991.

Tuy đã được trùng tu nhưng thật khó phát hiện thấy sự can thiệp của bàn tay con người, bởi tất cả dường như vẫn nguyên trạng, từ những viên gạch vỡ, bức tường tróc mẻ và hàng cột rêu phong. Các hạng mục lôi cuốn đông du khách tới thăm là Wat Yai Chaimongkhon, Wat Phananchoeng, Wat Phra Sri Sanphet, Wihan Phra Mongkhon Bophit, Wat Mahathat, Wat Ratchaburana, Wat Phutthaisawan, Wat Lokaya Suttha, Bảo tàng Chao Sam Phraya và cơ sở nuôi dưỡng-huấn luyện voi có tên gọi là Ayutthaya Elephant Palace & Royal Kraal.

Nhưng tiêu biểu nhất phải kể đến Wat Yai Chaimongkhon, một tổ hợp kiến trúc bề thế được xây dựng để ghi nhớ chiến thắng của Vua Naresuan trước giặc ngoại xâm vào năm 1592. Tiếp đó là cụm di tích Wat Phra Sri Sanphet-Hoàng cung lớn, và Wat Mahathat.

Wat Phra Sri Sanphet-Hoàng cung gồm các đài tháp và đền chùa, với mộ tháp lớn nhất được xây trên một nền cao, trong khu vực vốn là nơi tổ chức nhiều nghi lễ quan trọng của Hoàng gia thời trước. Chính sự đổ vỡ hoang tàn làm lộ ra những viên gạch bên trong càng khiến cho nơi đây thêm cổ kính. Gần đó là Wihan Phra Mongkhon Bophit, ngôi chùa có đặt bức tượng đồng được cho là thuộc loại lớn nhất ở Thái Lan.

Còn Wat Mahathat là ngôi đền lớn ở phía đông của cố cung, được bắt đầu xây dựng vào năm 1374 và hoàn thành dưới thời vua Ramesuan. Giống như nhiều hạng mục khác tại Ayutthaya, Wat Mahathat cũng bị chiến tranh và thời gian hủy hoại: Có thể thấy phần nào qua hình ảnh các pho tượng Phật không đầu tọa bên những bức tường thành trong khu vườn có nhiều cây hoa đại trăm tuổi.

Điều thú vị nhất khi tới Wat Mahathat là ở đó có một đầu tượng Phật với khuôn mặt đẹp hiện ra trong chùm rễ cây ôm trọn, tạo thành một bức tranh sống động và lạ kỳ. Trong lúc Wat Lokaya Sutha có bức tượng Phật khổng lồ nằm nghiêng đầu trên tòa sen, mặt hướng về phía đông và hai bàn chân đặt chồng lên nhau với những ngón chân khá cân đối.

Đến với Ayutthaya, du khách đừng bỏ lỡ thú vui được cưỡi trên lưng những con voi “ngất ngưởng” dạo quanh thành cổ, sau khi xem người quản tượng hướng dẫn một chú voi 4 tuổi quỳ xuống làm trò vui và hua vòi đón chào quý khách. Đàn voi ở đó thuộc sự quản lý của cơ sở Ayutthaya Elephant Palace & Royal Kraal, được thành lập năm 1996 để giúp bảo tồn và huấn luyện voi.

Mỗi người chỉ cần bỏ ra 200-500 baht (1 USD = 31 baht) là ta có thể ngồi trên lưng voi đi dạo khoảng 20-30 phút quanh khu vực gần đó, hay đứng xem những chú voi làm xiếc và đôi khi cả vẽ tranh bằng vòi. Đó là cách làm du lịch rất hay để vừa gợi lại quá khứ voi ra chiến trận hào hùng, vừa có thêm nguồn thu góp phần giúp bảo tồn và huấn luyện chúng thành những con vật có ích./.