Đền Võ Miếu thờ Quan Thánh Đế Quân hay còn gọi là Thượng Hữu Phục Ma Đại Đế, dân gian thường gọi là Quan Đế hay Quan Công, một nhân vật lịch sử thời Tam Quốc (Trung Quốc).
Võ Miếu xưa thuộc phố Nam Hoà, xã Nhân Dục, huyện Kim Động,
tổng An Tảo, phủ Khoái Châu, trấn Sơn Nam Thượng, nay thuộc phố Trưng Trắc, phường
Quang Trung, Thị xã Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên. Võ Miếu thờ Quan Thánh Đế Quân hay
còn gọi là Thượng Hữu Phục Ma Đại Đế, dân gian thường gọi là Quan Đế hay Quan
Công, một nhân vật lịch sử thời Tam Quốc (Trung Quốc). Quan Công sinh ngày 13.5
âm lịch, ông là một vị tướng giỏi, võ nghệ cao cường, khi mất được nhân dân suy
tôn thành bậc thánh thần và được thờ ở nhiều nơi trên đất nước Trung Hoa.
Võ Miếu là một trong số rất ít di tích của người Hoa khi họ
di cư sang buôn bán và cư trú tại Phố Hiến xây dựng nên trong thời kỳ phồn thịnh
của đô thị Phố Hiến (Thế kỷ XVI - XVII) còn được bảo lưu tới ngày nay.
Võ Miếu được xây dựng thời Lê Cảnh Hưng (1740) và được trùng
tu tôn tạo nhiều lần vào thời Hậu Lê và thời Nguyễn. Võ Miếu hiện nay là sự hoà
trộn giữa hai nền kiến trúc Việt Nam và Trung Hoa. Toàn bộ khu di tích Võ Miếu
được dựng trên tổng diện tích là 612,8m2, kiến trúc kiểu chữ Quốc bao gồm các
hang mục: Tiền tế, trung từ, hậu cung và hai dãy giải vũ.
Phía Nam khu di tích có cổng nghi môn, là công trình đặc biệt
được lợp ngói mũi, kết cấu vì kèo kiểu giá chiêng chồng rường con nhị, bào trơn
đóng bén đơn giản. Bên ngoài cửa chính diện treo một bức chạm khắc
Quan Vũ và hai tỳ tướng.
Từ cổng vào, qua sân gạch là tới ba gian tiền tế được trùng
tu vào thời Nguyễn niên hiệu Thành Thái thứ 10 (1898). Toà tiền tế được lợp
ngói mũi, nâng đỡ mái là hệ thống cột được đặt trên các chân tảng bằng đá trang
trí hoa văn cánh sen cách điệu. Tiền tế có treo đại tự ca ngợi công đức của
Quan Công, đó là:
Thiên
cổ vĩ nhân
Bạch
nhật thanh thiên
Đại
nghĩa tham thiên
Dịch nghĩa:
Bậc
vĩ nhân ngày xưa
Đức
của thần toả sáng như trời xanh
Nghĩa
lớn thấu trời
Nối giữa tiền tế và hậu cung là toà trung từ với kết cấu kiến
trúc đơn giản, chạm trổ hoa văn theo phong cách cổ Trung Quốc. Hậu cung gồm ba
gian mái lợp ngói ta, được trang trí bằng hệ thống câu đối sơn son thếp vàng,
ca ngợi nghĩa khí của Quan Công.
Hàng năm, lễ hội ở Võ Miếu được tổ chức vào ngày 13.5 âm lịch.
Xưa kia, dân gian gọi lễ hội ở những nơi thờ Quan Công là: “Hội đơn đao” hay
“Quan Công mài đao”.
Những ngày diễn ra lễ hội mà có mưa thì gọi là “Ma đao vũ”
(mưa mài đao); “Tiết vũ” (Tiết mưa). Hội diễn ra rất sôi động với nhiều sự tích
liên quan đến Quan Công. Ngày nay, lễ hội diễn ra đơn giản hơn song vẫn thu hút
đông đảo nhân dân tham gia. Năm 1998, di tích Võ Miếu ở thị xã Hưng Yên đã được
Bộ VHTT xếp hạng là di tích kiến trúc nghệ thuật.