Hình ảnh Ban thờ Bụt Tiên tại Đền Mẫu Sảng Chải

Đền Mẫu Sảng Chải thờ Mẫu Thượng ngàn và thờ Bụt Tiên. Sơ khởi, Đền là miếu nhỏ do ông Nùng Chảo Xín, người dân ở Sảng Chải lên núi làm nương phát hiện ra và gọi là nơi thờ Tí Thín (tiếng Nùng), dịch ra tiếng Việt có nghĩa là Bụt Tiên. Sau này, vào khoảng năm 1979, bà Vũ Thị Hợi, thủ nhang hiện tại của đền và người dân đã đưa Mẫu Thượng ngàn ở Sảng Chải về đây phối thờ để đáp ứng nhu cầu, nguyện vọng chiêm bái của nhân dân địa phương. Với nhiều đặc điểm tương đồng giữa Ti Thín và Mẫu Thượng ngàn trong việc hiển linh phù độ cho nhân dân, linh ứng trong việc xin lộc đường con cái, trồng trọt chăn nuôi nên người dân gọi là Đền Mẫu Sảng Chải để tỏ lòng biết ơn đến các vị tiên thánh đã luôn bảo vệ che chở cho người dân nơi miền biên ải vượt qua khó khăn gian khổ, có được cuộc sống bình yên và làm ăn thuận lợi.

Đền Mẫu Sảng Chải toạ lạc trên sườn núi Pháo Đài, với vị trí đắc địa "long phục, hổ chầu", lưng dựa núi mặt hướng về thung lũng lòng chảo, khi phóng vút tầm mắt về phía trước sẽ thấy núi Cô Tiên cao ngất giữa nền trời mây trắng bồng bềnh đang bao quát được toàn bộ thung lũng thị trấn Mường Khương.

 Lãnh đạo huyện Mường Khương đến thăm Đền Mẫu Sảng Chải

Vị trí của Đền Mẫu Sảng Chải không chỉ có giá trị về mặt phong thủy mà còn có giá trị về mặt lịch sử gắn liền với địa danh núi Pháo Đài. Trên địa bàn huyện Mường Khương, từ cuối năm 1951 đến đầu năm 1952, bọn Phỉ Châu Quáng Lồ vẫn lén lút hoạt động ở khu vực Pha Long, sau một thời gian củng cố ngày 24/5/1952 bọn Phỉ ở Pha Long bắt đầu nổi dậy và phát triển lực lượng rất nhanh.

Ngày 02/6/1952 chúng chiếm được Pha Long. Ngày 02/5/1952 tấn công huyện lỵ Mường Khương và đánh lên pháo đài cũ của Nhật. Lúc này, ta đang giữ chốt trên núi Pháo Đài, có tiểu đội du kích của xã Mương Khương và một tiểu đội bộ đội do đồng chí Bền làm Đại đội trưởng.

Ông Triệu Hồng Tắc, nguyên là xã đội trưởng Mường Khương thời kỳ chống Pháp, là người chỉ huy và tham gia trực tiếp trận đánh ở núi Pháo Đài trong giai đoạn tiễu Phỉ, cho biết: Tôi cùng lực lượng dân quân địa phương và quân chủ lực cắm chốt trên núi Pháo Đài để giữ chốt, lực lượng Phỉ liên tục tấn công để hòng chiếm lại. Trong một lần đang ngồi bàn kế hoạch tác chiến thì Phỉ tổ chức tấn công liên tục trong 7 ngày 7 đêm.

Trong suốt thời gian bẩy ngày từ 02/6/1952 đến 09/6/1952, bọn Phỉ tổ chức hơn chục lần tấn công lên chốt núi Pháo Đài nhưng đều bị ta đánh lui gây cho chúng nhiều thiệt hại. Đến ngày thứ tám ta tổ chức phản công bọn Phỉ tháo chạy.

Cuộc phát động quần chúng đấu tranh tiễu Phỉ ở Pha Long - Mường Khương năm 1952 đã góp phần phá tan âm mưu gây Phỉ của thực dân Pháp và can thiệp Mỹ ở biên giới Lao Hà, có ý nghĩa lâu dài và được lòng dân, giác ngộ cách mạng cho đông đảo lực lượng Phỉ và quần chúng nhân dân góp phần to lớn cho sự nghiệp cách mạng và xây dựng đất nước.

 Mô hình quang cảnh Đền Mẫu Sảng Chải sau khi được tu bổ xây dựng lại trong tương lai

Trải qua bao chiến tranh gian khổ nhưng phong cảnh nơi đây vẫn giữ được vẻ đẹp hữu tình, hùng vĩ và trong lành. Đền Mẫu Sảng Chải không chỉ là điểm đến du sơn ngoạn thủy mà còn trở thành địa chỉ cầu an tiếp lộc linh thiêng của du khách mỗi khi đến với di tích. Trong tương lai, khi được tu bổ xây dựng lại cho phù hợp với kiến trúc chung của các ngôi Đền Việt Nam, gắn với cảnh đẹp sơn thủy hữu tình vốn có sẽ tạo nên vẻ đẹp hài hòa giữa yếu tố kiến trúc và cảnh quan môi trường tạo thành một nơi yên tĩnh, thanh tịnh cho du khách về thành tâm cửa Mẫu và thưởng ngoạn phong cảnh.

Hiện tại, Đền Mẫu Sảng Chải có một số ngày Lễ chính như: Ngày Lễ 19/9 âm lịch; Tục cúng cầu con; Phong tục Lễ Đền đêm giao thừa.

Với những giá trị về lịch sử, văn hóa, tâm linh của Đền, vừa qua, Đền Mẫu Sảng Chải thuộc tổ dân phố Sảng Chải, thị trấn Mường Khương, huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai đã được công nhận xếp hạng là di tích lịch sử - văn hoá cấp tỉnh, tại Quyết định số 1426/QĐ-UBND của UBND tỉnh Lào Cai.

Việc xếp hạng di tích Đền Mẫu Sảng Chải là di tích cấp tỉnh là hết sức cần thiết, góp phần bảo tồn và phát huy giá trị di sản, phục vụ nhiệm vụ chính trị của địa phương cũng như đáp ứng được nhu cầu tâm linh, các tín ngưỡng dân gian truyền thống của người dân nơi đây và du khách thập phương.

UBND tỉnh giao Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, UBND huyện Mường Khương xây dựng phương án bảo vệ, quản lý, tu bổ và sử dụng di tích lịch sử - văn hóa cấp tỉnh Đền Mẫu Sảng Chải theo đúng quy định hiện hành của Nhà nước.

Nguyễn Hằng