Theo sử sách ghi lại, đền Hương Nao trước đây thuộc làng Hương Nao của xã Đại Nài, nay thuộc thôn Văn Minh, xã Tân Lâm Hương (Thạch Hà). Đền được xây dựng từ trước thế kỷ 17, thờ vị Dương Hùng Công Chính, không rõ thiên thần hay nhân thần vì không ghi rõ huý danh, quê quán.

Nhà chính điện đền Hương Nao

 Đến khoảng thế kỷ 17, đền phụng thờ Thượng tướng quân Lê Biên - một người con làng Hương Nao, thuộc dòng họ Lê Tự, là người có tài thao lược, quả cảm, được Chúa Trịnh tin dùng. Ngoài ra, đền còn là nơi thờ tự các vị tiên hiền, tiền bối, các vị danh nhân, khoa bảng, có công lớn trong sự nghiệp dựng nước và giữ nước của dân tộc. 

Nhà bái đường đền Hương Nao

 Trong những năm 1930 - 1931, đền Hương Nao còn là nơi hội họp, hoạt động của các chiến sĩ cộng sản của Nông hội đỏ. Đền cũng là địa điểm bí mật họp bàn, thành lập Chi bộ Đảng đầu tiên của xã Đại Nài và là nơi tổ chức nhiều cuộc diễn thuyết, phát động quần chúng nổi dậy khởi nghĩa giành chính quyền tháng 8/1945.

 Với những giá trị lịch sử quý báu, năm 2011, đền Hương Nao được UBND tỉnh công nhận là Di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh.

 Đền Hương Nao có ba nhà: thượng điện, trung điện và bái đường. Ông Lê Trung Phú - công chức văn hóa xã Tân Lâm Hương cho biết: "Các hạng mục tại di tích đã xuống cấp từ hàng chục năm nay, nhưng với nguồn kinh phí hạn hẹp, địa phương chỉ có thể sửa sang lại từng hạng mục theo kiểu "chắp vá". Năm 2000, nhà thượng điện được tôn tạo lại nhưng nhiều hạng mục khác như: nhà bái đường, bờ tường... đã bị xuống cấp, chưa có kinh phí nâng cấp”.

 Phần khuôn viên bị xói lở...

  Tường rào bao quanh nhà chính điện nhiều đoạn bị hư hỏng.

 Ông Lê Văn Sâm (SN 1954) - người trông coi đền cho biết: "Với người dân thôn Văn Minh, đền Hương Nao có ý nghĩa linh thiêng và tôn kính. Cứ hai năm một lần, vào ngày 14 và 15/6 âm lịch, tại đền diễn ra lễ hội Kỳ Phúc Lục Ngoạt với nhiều hoạt động văn hóa đậm bản sắc truyền thống của người con Hương Nao xưa. Chúng tôi hy vọng đền sớm được nâng cấp để các hoạt động tiếp tục được gìn giữ và phát huy".

 Chính quyền và Nhân dân xã Tâm Lâm Hương tổ chức lễ hội Kỳ Phúc Lục Ngoạt tại đền Hương Nao vào tháng 6/2022.

Đền Hương Nao có giá trị văn hóa, lịch sử rất lớn đối với người dân địa phương. Trải qua hơn 400 năm, nhiều hạng mục của di tích đã xuống cấp nặng. Vì vậy, việc trùng tu, tôn tạo di tích là điều cấp thiết, thể hiện tâm tư, nguyện vọng của người dân.Tuy nhiên, vì nguồn lực hạn chế nên địa phương không đủ kinh phí để tôn tạo lại toàn bộ di tích. Chúng tôi mong sớm nhận được sự quan tâm của các cấp, ngành chức năng để sớm có thể trùng tu, tôn tạo lại các hạng mục đã xuống cấp.

Bà Trần Thị Yên - Phó Chủ tịch UBND xã Tân Lâm Hương

Nguồn: Báo Hà Tĩnh