Phát hiện bãi cọc Nhà Trần gần nghìn năm tuổi ở Hải Phòng

Viện Khảo cổ học Việt Nam đang khai quật bãi cọc gần nghìn năm tuổi có nhiều dấu tích liên quan đến thời Nhà Trần tại cánh đồng Cao Quỳ, xã Liên Khê, huyện Thủy Nguyên, tỉnh Hải Phòng.

Sau thời gian khảo sát và khai quật, ngày 18.12, một phần bãi cọc nhọn bằng gỗ lim đã phát lộ dưới lớp bùn tại 3 hố khai quật trên cánh đồng Cao Quỳ, xã Liên Khê.

Bãi cọc lim nằm sâu dưới lớp bùn trầm tích trên cánh đồng Cao Quỳ, xã Liên Khê, huyện Thủy Nguyên. Ảnh: Giang Chinh.

 Các cọc đều bằng gỗ lim, có đường kính 20-50 cm, đầu vót nhọn, được đóng thẳng đứng và nghiêng 15-20 độ theo hướng tây hoặc nam. Ảnh: Giang Chinh.

 

  Theo các nhà khảo cổ học, cọc được đóng sâu tới 2,5m, đầu cọc có “ngoàm” dùng để luồn dây kéo hoặc mộng ở giữa thân. Mỗi cọc có đường kính từ 20-50 cm, có những cọc có đường kính tới 60cm, chôn cách nhau 5-7 m. Cọc được đóng xuống lòng đất theo phương thẳng đứng, hoặc nghiêng 20-15 độ theo hướng tây, nam. Hiện tại, Đoàn khảo sát đã đánh số, che đậy các hiện vật phát lộ cũng như phong tỏa lại khu hiện trường khai quật.

Theo Viện Khảo cổ học Việt Nam, trước đó, hai mẫu cọc được giám định bằng phương pháp đồng vị phóng xạ Cacbon 14 cho kết quả niên đại từ năm 1.270 đến 1.430.

Đây là cơ sở vô cùng quan trọng để các nhà khảo cổ học, giới nghiên cứu lịch sử đi đến nhận định cánh đồng Cao Quỳ, xã Liên Khê chính là di tích bãi cọc liên quan trận thủy chiến trên sông Bạch Đằng năm 1288 chống quân xâm lược Mông Nguyên dưới thời Nhà Trần. Vị trí bãi cọc này cũng chính là sông Đá Bạch ngày xưa.

Ngày 1.10, ông Nguyễn Tuân Triệu, người thôn 3, làng Mai Động phát hiện bãi cọc trong lúc đào đất trồng cau tại cánh đồng Cao Quỳ. Ông Triệu cùng gia đình đã đào hai chiệc cọc chuyển về lưu giữ tại đình làng Mai Động.

Nhận được tin này, Bảo tàng Hải Phòng, Phòng Văn hóa Thông tin huyện Thủy Nguyên và UBND xã Liên Khê đã về đình làng lấy hai mẫu cọc đưa đi giám định.

Theo chia sẻ của ông Nguyễn Đức Hiền, người dân xã Liên Khê cho biết, dân làng quanh đây đều biết về bãi cọc từ nhiều năm trước, nhưng không ai nghĩ niên đại của bãi cọc lại tận từ thời Nhà Trần nên trong quá trình làm ruộng, khi va phải, đều nhỏ bỏ đi.

Bãi cọc thuộc trận thủy chiến Bạch Đằng lần 3 năm 1288 chống quân Nguyên Mông?

Sáng 19.12, Chủ tịch UBND xã Liên Khê, huyện Thủy Nguyên tỉnh Hải Phòng, ông Nguyễn Tiến Tập xác nhận cho biết, người dân địa phương và các cơ quan chức năng đã phát hiện bãi cọc nghi từ thời Nhà Trần liên quan đến trận đánh quân Nguyên Mông trên sông Bạch Đằng từ năm 1288.

Cũng theo ông Tập, sau thời gian phát hiện và khai quật, các nhà khảo cổ học còn tìm thấy những tấm cọc có đường kính lên tới 0,6m. Chủ tịch xã Liên Khê cho biết hiện cơ quan chức năng đã phong tỏa khu vực phát lộ bãi cọc để phục vụ công tác khai quật, nghiên cứu.

Sáng 19.12, Bảo tàng Hải Phòng thông tin cho biết, ngày 2.10.2019, UBND huyện Thủy Nguyên nhận được báo cáo của UBND xã Liên Khê về việc phát hiện 2 thân cây gỗ- hai cọc ở nghĩa trang làng văn hóa Mai Động, nằm trong khu vực đê bao sông Đá Bạc.

Đến ngày 3.10, Bảo tàng Hải Phòng đã cử đoàn công tác xuống hiện trường khảo sát, kiểm tra và lấy mẫu cọc phát hiện được gửi lên Viện Khảo cổ học Việt Nam để giám định niên đại.

Ngày 4.10, Phòng Văn hóa Thông tin huyện Thủy Nguyên cũng có văn bản báo cáo sự việc này đến UBND TP. Hải Phòng và Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hải Phòng.

Đoàn khảo sát do TS. Lê Thị Liên- Hội Khảo cổ học làm Trưởng đoàn về khảo sát hiện trường phát hiện cọc ngày 16.10 theo đề xuất của Bảo tàng Hải phòng và Phòng Văn hóa, Thể thao huyện Thủy Nguyên.

Quyền Viện trưởng Viện Khảo cổ học Việt Nam - TS Nguyễn Gia Đối dẫn đầu đoàn khảo sát đã về hiện trường làm việc lần hai trong các ngày 1 và 2.11. Lần này, đoàn khảo sát phát hiện 9 đầu cọc. Giám định C14 cho kết quả có niên đại 1270-1430 sau công nguyên.

Căn cứ trên kết quả thu được sau 2 lần khảo sát, ngày 15.11, Sở Văn hóa và Thể thao Hải Phòng đã có văn bản trình Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, đề nghị cho phép Viện Khảo cổ học phối hợp với Bảo tàng Hải Phòng khai quật di tích cánh đồng Cao Quỳ, xã Liên Khê (Thủy Nguyên, Hải Phòng).

Sau khi nhận được quyết định chấp thuận từ Bộ Văn hoa, Thể thao và Du lịch, ngày 27.11, Viện Khảo cổ học Việt Nam đã phối hợp với Bảo tàng Hải Phòng tiến hành khai quật khảo cổ tại cánh đồng Cao Quỳ, xã Liên Khê.

Đoàn khảo cổ đã khai quật trên diện tích 950 m2, với 3 hố khai quật, phát hiện 27 cọc (hố 1 có diện tích 280m2, phát hiện 17 cọc; hố 2 diện tích 198m2, phát hiện 2 cọc, và hố 3 diện tích 472m2, phát hiện 8 cọc).

Trong quá trình khai quật ở cánh đồng Cao Quỳ, Viện Khảo cổ học cũng phối hợp với Bảo tàng Hài Phòng tiếp tục khảo sát các di tích, dòng sông cổ, bến cổ thuộc xã Liên Khê.

Qua đó, đoàn đã được người dân địa phương cung cấp thông tin: Gia đình ông Nguyễn Công Từ, bà Nguyễn Thị Chế, trú thôn 3, làng Mai Động, cách đây khoảng 30 năm, trong quá trình canh tác trên cánh đồng Cao Quì (ngay cạnh hố khai quật 1), có tìm thấy 10 cọc gỗ;

Trường hợp tương tự, ông Trần Văn Do, thôn 7, làng Quỳ Khê phát hiện 3 cọc gỗ tại cánh đồng thôn vào những năm 70. Cọc có đường kính từ 35-50cm.

Tại đầu Núi Chẹo và Hang Trê, thôn 7 làng Quỳnh Khê, người dân địa phương cũng phát hiện 11 cọc gỗ.

Ngoài ra, đoàn công tác của Viện Khảo cổ học và Bảo tàng Hải Phòng cũng nghiên cứu các di tích đền Thụ Khê, chùa Mai Động, chùa Thiểm Khê đã được xếp hạng di tích quốc gia năm 1993, liên quan đến chiến thắng Bạch Đằng năm 1288.

Đây là những di tích mang đậm dấu ấn khi vào năm 1288, Hưng Đạo vương Trần Quốc Tuấn đã đến đây khảo sát trận địa, luyện  tập binh mã cho trận chiến chống quân Mông-Nguyên xâm lược năm 1288.

Bảo tàng Hải Phòng cho biết: “Căn cứ từ kết quả khai quật khảo cổ và kết quả khảo sát tại xã Liên Khê, các cọc được bố trí theo hương Đông-Tây, có đường kính 26-46 cm, trên có mộng ngoàm để buộc dây kéo. Các cọc gỗ không được bố trí thẳng hàng, và trận địa cọc có thể đã được bố trí vào khoảng thế kỷ XIII, dựa theo kết quả giám định niên đại bằng đồng vị carbon C14”.

Theo Viện Khảo cổ học, bãi cọc thuộc trận Bạch Đằng lần 3 (năm 1288), nhằm ngăn chặn quân Nguyên đi vào khu vực số Giá và trung tâm chỉ huy của Trần Hưng Đạo mà buộc địch phải đi theo sông Đá Bạc để vào sông Bạch Đằng. Tại đó, trận địa cọc được bố trí sẵn của Trần Hưng Đạo đã nhấn chìm toàn quân Mông-Nguyên, chấm dứt giấc mộng xâm lăng của quốc gia phương Bắc với Đại Việt.

Theo tài liệu lịch sử, Liên Khê xưa thuộc tổng Trúc Động, huyện Thuỷ Đường phủ Kinh Môn, trấn Hải Dương. Nơi đây còn lưu truyền huyền tích lịch sử về những trận chiến chống quân xâm lược phương Bắc, trong đó có chiến thắng của Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn. Trúc Động được lấy làm căn cứ để tiến ra cửa sông Bạch Đằng, sông Chanh tiêu diệt và bắt sống thuỷ binh của đế quốc Nguyên Mông.

Trong 2 ngày 20 – 21.12.2019 tới đây tại Hải Phòng sẽ diễn ra hội nghị “Báo cáo kết quả khai quật di tích bãi cọc Cao Quỳ, xã Liên Khê, huyện Thủy Nguyên, thành phố Hải Phòng”.