Vùng miền núi phía Tây Thanh Hóa là nơi có nhiều cảnh quan thiên nhiên còn lưu giữ được nét hoang sơ hấp dẫn du khách. Một trong số đó là thác Hiêu thuộc xã Cổ Lũng, huyện Bá Thước.
Thác Hiêu nằm trong vùng lõi của khu bảo tồn thiên nhiên Pù Luông, nơi có hệ thống núi đá cao cùng những khu rừng già nguyên sơ. Khu vực này có khí hậu mát mẻ quanh năm, xen kẽ giữa núi rừng là các bản làng dân tộc với những ngôi nhà sàn và những thửa ruộng bậc thang điểm xuyết cho phong cảnh càng trở nên thơ mộng. Để đến được thác Hiêu, du khách đi qua thị trấn Cành Nàng, qua cầu La Hán bắc qua sông Mã về hướng xã Cổ Lũng chừng hơn 25km là tới. Cung đường từ thị trấn Cành Nàng đến bản Hiêu rất đẹp bởi hai bên là ruộng bậc thang nằm hai bên bờ suối. Thi thoảng hai bên đường đi, du khách sẽ bắt gặp những cọn nước khá độc đáo.
Hiêu trong tiếng Thái có nghĩa là mỏm đất chênh vênh, nhô ra giống như địa thế bản Hiêu và thác Hiêu hiện nay. Thác Hiêu và dòng suối Hiêu bắt nguồn từ hang đá thuộc dãy núi đá vôi của khu sinh cảnh đá vôi Pù Luông – Cúc Phương. Thác Hiêu không phải là một con thác cao từ trên cao đổ xuống mà được trải dài từ trên núi xuống chừng gần 1km. Nếu nhìn từ đỉnh, dòng suối Hiêu chảy đến lưng chừng núi thì tách ra thành 2 nhánh, đổ về 2 hướng khác nhau và hợp lại ở cuối dòng. Ở cuối nguồn suối Hiêu thì nước khá hiền hòa, nhưng càng đi ngược lên đầu nguồn thì độ dốc càng lớn, tạo thành dòng chảy mạnh. Nếu đi ngược dòng, phải mất khoảng 1 giờ vừa leo núi, vừa lội thác thì mới lên đến đỉnh thác.
Dưới đáy dòng thác Hiêu không có bùn và không bị trơn do rêu rất khó mọc trên nền đá vôi nên du khách thỏa sức khám phá mà không sợ trơn trượt. Những vách đá ở đây tạo ra hàng chục tầng thác, khi nước đổ tung bọt trắng xóa. Nhưng cũng có những chỗ dòng suối Hiêu lại hiền hòa ngày đêm róc rách nhẹ nhàng. Theo người dân bản Hiêu, do bắt nguồn từ trong lòng núi đá nên dòng suối thác Hiêu không bao giờ cạn, luôn có màu trong xanh quanh năm, mát lạnh về mùa Hè và ấm áp về mùa Đông. Chỉ vào những hôm trời mưa to, nước suối Hiêu chuyển màu trắng đục do đá vôi non trong lòng núi bị xói mòn, tan ra hòa vào dòng nước. Phía cuối thác Hiêu là một hồ nước nhỏ, mực nước ở đây chỉ hơn 1m, dưới đáy là cát tạo thành một hồ bơi tự nhiêu cho du khách thỏa sức vẫy vùng sau khi khám phá lên đỉnh thác Hiêu.
Thác Hiêu thuộc địa phận bản Hiêu, bản dân tộc Thái còn lưu giữ được nhiều nét văn hóa truyền thống. Từ bản Hiêu nhìn xuống là các thửa ruộng bậc thang, tùy mỗi mùa mà lại có cảnh sắc khác nhau. Hiện nay tại khu vực bản Hiêu đã hình thành hệ thống nhà sàn phục vụ du khách. Nằm trên nhà sàn với vài chiếc gối tựa, du khách có thể tận hưởng những giờ phút thư thái, ngắm nhìn cảnh núi rừng xanh ngút tầm mắt. Sau khi đã no nê với cảnh sắc núi rừng, du khách đến với thác Hiêu có thể thưởng thức các món ăn mang đậm bản sắc của người Thái nơi đây như cơm lam, măng rừng, thịt gà… và đặc biệt là món vịt Cổ Lũng nổi tiếng. Những món ăn được chế biến từ vịt Cổ Lũng rất được du khách ưa chuộng vì vịt được nuôi thả trên những cánh đồng, con suối ở bản nên rất thơm ngon và ngọt thịt. Ngoài ra, trong hành trình khám phá thác Hiêu, du khách có thể ghé thăm phiên chợ phố Đòn, phiên chợ vùng cao đặc biệt của người dân quanh vùng. Chợ chỉ họp vào sáng thứ 5 và sáng Chủ nhật hàng tuần. Khách có thể ăn bát canh đắng, rồi dạo chợ, mua sản vật người dân tự trồng hoặc thu lượm từ núi rừng như mật ong, măng rừng, cua, ốc đá…
Anh Thu