Trên đường ô tô nối Sà Phìn - nơi có khu di tích Nhà Vương và cột cờ
Lũng Cú, khi gần đến trung tâm xã Lũng Táo có một đường ô tô mới mở qua
bản Nhù Sang. Hang đá cùng tên nằm cách đường ô tô này khoảng 150m,
trước khi đến bản. Cửa hang vát chéo theo thế nằm của các lớp của đá vôi
có tuổi carbon cách nay 300 triệu năm.
Cửa hang thấp hơn một chút so với địa hình xung quanh và ngay sau khi
vin vách đá nghiêng người đi vào, du khách đã thấy lòng hang đá mở rộng,
có nhiều thạch nhũ đẹp mà trung tâm là một cột đá lớn như cột trụ vững
chãi của tòa nhà, chống từ nền đến trần hang. Nhìn cột đá và các khối
thạch nhũ đẹp bài trí ở khoang cửa hang, du khách có thể tưởng tượng đến
bao điều kỳ thú còn chờ đợi phía trong, nơi hang đá phân tầng, phân
nhánh, theo những bậc thang sắt đi xuống những độ sâu hun hút.
Xét về hình loại hang động karst thì hang Nhù Sang thuộc loại hang hóa
thạch, còn gọi là hang khô, giống như hầu hết các hang động khác ở Đồng
Văn - Mèo Vạc. Nguyên nhân là do các khối đá vôi trùng trùng điệp điệp ở
nơi đây nhìn chung nằm cao hơn so với địa hình phi karst ở xung quanh,
và nền hang thường nằm cao hơn đáng kể so với mực nước ngầm khu vực. Đá
vôi lại là loại đá thường bị nứt nẻ mạnh, nên trong tầng đá có nhiều
đường tháo nước đi mất. Cũng vì thế nhiều hang karst trên cao nguyên đá
phát triển mạnh theo chiều thẳng đứng, trở thành những lối thoát nước và
ít tạo thạch nhũ. Trong bối cảnh đó thì hang Nhù Sang là một ngoại lệ,
vì rất nhiều thạch nhũ đã được thành tạo, chen chúc trong không gian khá
chật hẹp của hang. Không những thế, nhiều thạch nhũ vẫn đang trong quá
trình phát triển. Có những vị trí trong hang khi đứng nhìn lên, du khách
có thể thấy những đốm trắng trên trần hang và ngỡ ngàng nhận ra đó
chính là những giọt nước đang lớn dần, chuẩn bị nhỏ xuống. Điều thú vị
này không phải ở hang đá nào cũng có thể chiêm ngưỡng.
Có thể nói thế giới thạch nhũ trong hang Nhù Sang rất phong phú, thuộc
nhiều hình loại. Bên cạnh những măng đá, chuông đá, cột đá thường gặp,
trong hang còn gặp khá phổ biến nhũ dòng chảy (flowstone), nhũ rèm, nhũ
ống, nhũ rối...
Chuông đá trong hang Nhù Sang thật muôn
hình, muôn vẻ. Điều đó được tạo nên bởi thành phần khoáng chất của vật
chất tạo nhũ cũng như môi trường kết tủa khoáng chất trong hang. Vì thế,
nhìn thạch nhũ hang Nhù Sang du khách có thể mặc sức tưởng tượng, liên
hệ chúng với các vật thể có trong tự nhiên khác: khi thì như trái na,
trái ổi, trái phật thủ, củ nhân sâm, khi thì như các tua của con bạch
tuộc, các chân của con sứa đang bơi... Đặc biệt, trong hang Nhù Sang
phát triển rất nhiều hình loại nhũ rèm(Drapery), tạo nên nhiều tấm rèm
vắt ngang, vắt chéo, uốn vặn, uốn sóng đẹp mắt. Có những chỗ nhũ rèm xếp
khéo trông như cửa một phòng the sang trọng.
Trong hang Nhù Sang cũng có nhiều nhũ
đá dạng trái cây gần tròn. Và một hình ảnh không thể bỏ qua, đó là bầu
sữa mẹ vốn là khởi nguồn của tên gọi thạch nhũ trong các hang động
karst.
Một điều lý thú không thể bỏ qua nữa
trong hang Nhù Sang, đó là sự có mặt rất phong phú các hình loại nhũ
ống (straw). Đây là hệ thống các ống nhũ nhỏ cho nước đi qua trước khi
nhỏ giọt xuống nền hang. Thực chất nhũ ống chính là khởi nguyên của hầu
hết các loại chuông đá. Nếu vì nguyên nhân nào đó ống nước bị tắc, nước
sẽ thấm chảy bên ngoài ống và bắt đầu tích tụ, tạo nên các hình dạng
khác nhau của chuông đá. Có chỗ đi qua lòng hang nhìn sang bên vách du
khách như thấy cả một rừng san hô mọc lên dưới đáy biển, tạo ra một ấn
tượng kỳ lạ. Đặc biệt, có chỗ thấy một nhũ ống kéo dài, thẳng tắp như xe
điếu rủ xuống từ trần hang nhưng đủ sức tạo nên một măng đá lớn cho đến
lúc gặp nhau, hình thành một cột nhũ hình thù kỳ dị có một không hai…
Các vùng địa hình karst, trong số đó có
các hang động, luôn được quan tâm trong định hướng phát triển du lịch,
bởi cảnh quan vùng karst luôn cuốn hút du khách gần xa. Việc khai thác
du lịch hang Nhù Sang, xã Lũng Táo,huyện Đồng Văn, Hà Giang chắc chắn sẽ
góp phần đáng kể trong việc phát triển kinh tế của Công viên địa chất
toàn cầu Cao nguyên đá Đồng Văn. Tuy nhiên, trong quá trình khai thác du
lịch hang Nhù Sang cần hết sức lưu ý, các cấu trúc nhũ đá tinh xảo
trong hang rất dễ bị phá hủy và gần như không có khả năng tái tạo. Do
đó, cần có biện pháp bảo vệ hữu hiệu, để công trình tuyệt mỹ này của
thiên nhiên được trường tồn, phục vụ lâu dài cho du khách hôm nay và mai
sau.
Hang Nhù Sang
không phải là một hang lớn, nhưng điều làm nên sức cuốn hút của nó chính
là hệ thống thạch nhũ đẹp mắt, đa dạng và phong phú. Có chỗ thạch nhũ
cấu tạo từ các tinh thể canxit tinh khiết, tạo nên những bề mặt lóng
lánh. Có chỗ thạch nhũ có màu trắng muốt, hoặc đan xen với màu nâu, màu
vàng, tạo thành những bức tranh thiên nhiên hài hòa, tuyệt mỹ.
Tạp chí Du lịch
PGS. TS. Tạ Hòa Phương