Trưởng đoàn thám hiểm thuộc Hiệp hội Hang động Hoàng gia Anh, Howard Limbert từng chia sẻ rất nhiều chuyện thú vị với báo chí sau đợt khám phá hang vòm lớn nhất thế giới tại Quảng Bình năm 2009. Howard kể rằng: khám phá hang động là một hoạt động rất được ưa thích ở Anh, Hiệp hội Hang động Hoàng gia Anh có rất nhiều thành viên được chia thành nhiều nhóm, mỗi nhóm khám phá một quốc gia. Điều đặc biệt, các thành viên trong nhóm của Howard có nghề nghiệp, tuổi tác, cuộc sống khác nhau và sống ở nhiều nơi tại Anh. Đó là anh nông dân Watto, lính cứu hỏa Martin hay là đầu bếp Andy, còn vợ chồng Howard và Deb là bác sĩ… Nhưng tất cả đều cùng một đam mê khám phá, mạo hiểm trong các vùng rừng núi để phát hiện nhiều vẻ đẹp mê hoặc, huyền bí của tạo hóa trong lòng các hang động.

Đến VN, đó là một cơ duyên đối với đoàn bởi khi bắt đầu hành trình, Howard đã viết thư ngỏ tới một số nước khác nữa, nhưng các nước ấy đã trả lời khó khăn. Lúc đó, ĐH Tổng hợp Hà Nội đứng ra làm cầu nối với đoàn về việc khám phá hang động tại tỉnh Quảng Bình. Các giáo sư Nguyễn Quang Mỹ, Phan Duy Ngà - những chuyên gia hàng đầu về hang động, địa chất địa mạo tại VN - là những người đầu tiên kết hợp, làm việc với các chuyên gia Anh.

 

Sau khi nhận được sự đồng thuận, kế hoạch đến VN được nhóm của Howard chuẩn bị khẩn trương. Và năm 1990, lịch sử tìm kiếm hang động được đánh dấu son, từ đây hai từ Việt Nam - Quảng Bình được nhắc đến liên tục trên bản đồ hang động thế giới. Ngay từ đầu, các thành viên trong đoàn thám hiểm đã ấn tượng mạnh với vẻ đẹp của đất nước và con người VN. Gần 20 năm qua, đoàn đã khám phá, vẽ bản đồ và chụp ảnh hơn 100 km các hang động tại tỉnh Quảng Bình, rừng núi đá vôi Phong Nha - Kẻ Bàng đã là Vườn quốc gia và được công nhận là Di sản thiên nhiên thế giới. Sự thành công gần như mỹ mãn.

 

Ngày 22.4.2009, đoàn thám hiểm hang động Hoàng gia Anh công bố thông tin chấn động: phát hiện hang vòm lớn nhất thế giới tại vùng núi đá vôi Phong Nha - Kẻ Bàng, được đặt tên Sơn Đoòng. "Trước đây có một hang ở Malaysia được xem là lớn nhất thế giới, nhưng bây giờ, khi phát hiện ra hang Sơn Đoòng thì có thể xem hang này lớn nhất thế giới với chiều cao một số khu vực hơn 200m, rộng 150m. Ở trong đó có dòng sông ngầm nước chảy rất xiết. Chúng tôi chỉ tìm được 2 điểm để vượt sông bằng dây thừng và hết sức cẩn thận nếu không sẽ bị nước cuốn trôi. Sông ngầm rộng hơn sông ở động Phong Nha. Trong hang có hình người đang đứng, từ vị trí hình người đó đến cửa hang tầm 800m. Dưới nền hang có rất nhiều thân gỗ, chúng tôi nghĩ đó là do nước cuốn từ ngoài vào, hoặc có thể là nó ở đây do một cách nào đó khác" - ông Howard Limbert nói.

 

Lần đó, đoàn thám hiểm chưa khám phá hết hang vòm và Sơn Đoòng vẫn là con số bí ẩn. Chính điều này thôi thúc Howard và cộng sự cùng nhiều chuyên gia khác trở lại Quảng Bình sớm hơn dự định để tiếp tục giải mã Sơn Đoòng. Chuyến đi đầu tháng 3.2010 đã mang lại nhiều kết quả tốt đẹp.

 

Vẻ đẹp mê hoặc của hang vòm lớn nhất thế giới và một số hang động khác tại Phong Nha - Kẻ Bàng vừa được khám phá

Sau nhiều ngày nghiên cứu, đo lượng nước dâng trong các mùa lũ để lại chớm trên vách đá, đoàn thám hiểm phát hiện nước có thể dâng cao hơn 100m trong lòng hang và tốc độ dòng chảy đạt 2.000m3/giây. Với tốc độ này, nước đã xoi rỗng, bào mòn những khối núi đá vôi qua hàng triệu năm, cùng với sự vận động kiến tạo địa chất đã tạo nên những vòm hang khổng lồ, hình thành nên kỳ quan Sơn Đoòng. Đoàn thám hiểm còn phát hiện và đo được một bức tường dựng đứng cao hơn 80m bằng khối nhũ khổng lồ, choán hết lòng hang với nhiều kiểu tạo hình kỳ lạ, được đặt tên là Great Wall of Vietnam - Bức tường khổng lồ của VN. Bên cạnh đó có nhiều giếng trời (hố sập), dưới lòng giếng có nhiều cây to rậm rạp. Đoàn cũng phát hiện "ngọc đá" hay sỏi thạch nhũ lần đầu tiên trong hang động tại Sơn Đoòng, mỗi hòn có đường kính khoảng 5 cm. Đặc biệt, tại hố sập 2 có khu rừng khá rộng lớn, cây cao chừng 30m, điều này đã giải đáp được thắc mắc khi phát hiện một số khúc gỗ trong chuyến đi đầu tiên. Trong rừng có xương hóa thạch. Kết quả nghiên cứu bước đầu về thực vật ở các hố sập cho thấy có tổng số hơn 200 mẫu loài. Thành công lớn nhất của đoàn thám hiểm đợt này là lập được bản đồ hoàn chỉnh hang Sơn Đoòng.

 

Nhiều người ví hệ thống núi đá vôi rộng lớn ở miền tây Quảng Bình thuộc địa bàn các huyện Bố Trạch, Tuyên Hóa, Minh Hóa là "khối đá vôi khổng lồ", "hoang mạc đá vôi" hay "bảo tàng hang động". Trong hoang mạc này ẩn chứa hàng triệu điều bí ẩn có giá trị lớn của thiên nhiên. Năm 2009, nhờ một người dẫn đường địa phương, PV Thanh Niên đã tìm hiểu, khám phá một hệ thống hang động gồm nhiều hang nối liền, đan xen nhau thuộc địa phận xã Tân Hóa, huyện Minh Hóa. Động nước có, động khô có... thạch nhũ trong động thì muôn hình vẻ và nhiều vô kể, càng đi sâu vào phía trong chúng tôi càng bị choáng ngợp bởi có quá nhiều thạch nhũ ở nền, trần và vách hang. Ông Đinh Hồng Nhâm, người phát hiện và dẫn đường kể rằng vì làm nghề săn cá nên hễ nơi nào có nước là ông đặt chân đến, và ông không thể nào đi hết chiều dài dòng sông ngầm trong động. Ông nhận định: có lẽ các hang động này thông với nhau, như một hệ thống giao thông trong lòng các quả núi nối liền trùng điệp.

 

 

Chuyên gia Howard Limbert cũng nhận xét: "Đó là khối đá vôi nổi tiếng toàn cầu. Nó rộng lớn, liền khối, tinh khiết nhất, hiếm có nơi nào trên thế giới đá vôi lại liền khối và tinh khiết như ở đây. Chúng tôi có 13 chuyến đi trong 20 năm hợp tác với ĐH Khoa học tự nhiên Hà Nội (bây giờ) và mới chỉ khám phá hơn 100 km hang động được tìm thấy. Đó chỉ là phần nhỏ trong khối núi đá vôi đồ sộ này, cũng như diện tích chúng tôi đặt chân đến chỉ là rất nhỏ so với toàn bộ khối núi. Tiềm năng hang động ở đây vô cùng to lớn. Và, với tốc độ khám phá như hiện nay, chúng ta mãi không biết hết các hang động ở đây".