Đình Ngoại Bình Đà thuộc xã Bình Minh, huyện Thanh Oai, Hà Nội, thờ phụng Linh Lang Đại Vương, con vua Lý Thái Tông, có công đánh giặc Tống và tạo phúc cho nhân dân, được tôn vinh Bản Cảnh Thành Hoàng của làng.
Theo thần phả và huyền tích lịch sử, Linh Lang Đại vương là
con trai thứ 7 của Lạc Long Quân và Âu Cơ, nhiều lần hạ phàm giúp nước giúp
dân. Thánh hạ phàm là con trai của vua Lý Thái Tông, khôi ngô tuấn tú, văn võ
song toàn, phò giúp vua đánh giặc giữ nước.
Theo chính sử, Linh Lang chính là hoàng tử Hoằng Chân, đã
cùng hoàng tử Chiêu Văn tiến hành cuộc tấn công quân xâm lược Tống thế kỷ XI
trên sông Cầu. Giữa trận chiến ác liệt đó, hai vị hoàng tử đã cùng hy sinh vì
nước. Sự hy sinh của Hoằng Chân và Chiêu Văn đã góp phần rất lớn nghi binh, làm
suy giảm sức chiến đấu của kẻ thù, tạo thế quyết chiến lược làm tan rã hoàn
toàn ý chí của quân Tống, giúp quân dân Đại Việt dành thắng lợi trong Cuộc
kháng chiến chống Tống 1075-1077.
Theo tấm bia “Bình Đà bi ký” có niên đại Bảo Đại nhị niên
(1927) hiện lưu tại đền, có ghi: Làng ta (Bình Đà) thờ Đức Lang Công thượng đẳng
thần, là một trong bốn vị thánh thiêng ở huyện Thanh Oai, được thờ phụng tôn
nghiêm.
Cho đến nay người dân ở Bình Đà vẫn truyền tụng những huyền
thoại về Linh Lang Đại vương đi đánh giặc Chăm, trên đường đi đã cho quân lính
dừng chân, dựng trại tại đất Đình Ngoại hiện nay. Ngày Linh Lang đưa quân ra trận,
dân làng đến tiễn biệt.
Các bậc cao niên cúi xin Ngài cho dân làng sau này lập đền
thờ ngài làm thành hoàng, mong Ngài ban đức cho dân làng, đời đời phù trợ làm
ăn thịnh vượng. Nghe vậy Linh Lang vô cùng cảm kích, cầm cây gậy trúc cắm sâu
xuống đất và nói: Nếu ta đi rồi mà cây gậy trúc sống lại thì dân làng hãy thờ
ta.
Quả nhiên, sau khi Linh Lang ra đi, cây gậy trúc lại tự
nhiên bén rễ, lá xanh tươi tốt. Dân làng cho là đúng điềm lành. Được tin đức
Linh Lang mất vào ngày 26 tháng hai âm lịch, dân làng cùng nhau góp sức xây dựng
ngôi đình thờ ngài, lấy ngày 26 tháng hai hàng năm mở hội tưởng nhớ và tri ân vị
anh hùng dân tộc.
Vì xây trên địa thế nằm ngoài Đền Nội nên ngôi Đình thờ
Đương Cảnh Thành Hoàng Linh Lang Đại Vương từ đó được gọi là Đình Ngoại. Sự
tích để lại giếng vuông là dấu và tráp của nhà ngài; hai bên ao vuông là đôi
hia nhà ngài, trước mặt giếng vuông là ao sen có hình mũ cánh chuồn của nhà
ngài còn lưu giữ tại nơi đây.
Di tích Đình Ngoại Bình Đà được Bộ Văn hóa Thông tin (nay là
Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) công nhận là di tích lịch sử văn hoá theo Quyết
định số 680 ngày 19/04/1991.
Tương truyền, ngôi đình được dựng trên thế đất “lục long triều
hội”, “lưỡng phượng giao phi”. Đình có từ lâu đời, nhưng đã bị phá huỷ chỉ còn
toà Hậu cung. Năm 1993, dân làng Bình Đà đã trung tu ngôi đình như ngày nay.
Đình có kết cấu kiểu chữ “đinh” bao gồm Nghi môn, Phương
đình, Đại bái và Hậu cung. Nghi môn có kết cấu theo kiểu trụ biểu ngoảnh ra đường
22 với một lối đi chính, phía trên trụ biểu được kết tứ phượng chầu, ô lồng đèn
đắp nổi các tích tứ linh, thân trụ khắc các đôi câu đối ca ngợi cảnh quan và
công lao của thần.
Phương đình vuông, 2 tầng 8 mái uốn đầu đao cong, phía trên
phần cổ diêm đắp nổi 4 chữ Hán: “Linh Lang Đại vương”. Đại bái là tòa nhà ngang
mới được hưng công xây dựng lại, phần Hậu cung nối từ gian giữa Đại bái tạo
thành hình chuôi vồ.
Hằng năm ngày 6 tháng ba âm lịch, nhân dân nơi đây tổ chức
rước kiệu từ đình Nội ra đình Ngoại theo điển tích rước sắc chỉ của Quốc tổ Lạc
Long Quân truyền cho Linh Lang.
Trong ngày lễ hội có rước lễ vật dâng thánh gồm cỗ nhất làm
lễ phẩm đình Nội, cỗ nhì làm lễ phẩm đình Ngoại. Lễ vật dâng Thành hoàng đều là
cỗ chay, trong đó có 100 phẩm oản, 100 quả chuối, 100 miếng cau đậu và 100 ghế
chéo biểu hiện 100 người con của Lạc Long Quân về dự hội.
Lễ hội ở Bình Đà còn có một nghi thức đáng chú ý, đó là lễ
rước “bánh vía” để trong đài thờ. Trong đó có 3 chiếc bánh thuỷ, 12 phẩm oản, 1
tráp trầu cau, 100 tờ tiền mã, ra giếng Cả để dâng lễ cho thần Giao Long (bản
thể của Quốc tổ Lạc Long Quân).
Đám rước, ngoài kiệu lễ vật còn có đội múa rồng, múa lân lượn
lên lượn xuống như đón như đưa. Đến hoàng hôn, cuộc “rước đuốc” từ đình Ngoại
quay về đền Nội. Đây là đám rước lớn nhất của hội, với các cờ ngũ hành, cờ tứ
linh, cờ hàng giáp, múa sinh tiền, trống chiêng hoà nhịp, đàn sáo nhã nhạc cùng
tiếng hò reo của dân làng và du khách tham dự. Tiếp đến giờ Tuất (khoảng 21 giờ),
đám rước lớn quay về đình.
Người dân Bình Đà tin tưởng vào đức thánh Lạc Long Quân và
Thành hoàng Linh Lang Công sẽ phù hộ cho dân làng được hạnh phúc trọn vẹn trong
năm mới.
Đình Ngoại Bình đã được Bộ Văn hoá và Thông tin xếp hạng di
tích kiến trúc nghệ thuật năm 1991./.
Theo Hà Nội Danh thắng
và Di tích tập 01
Nguồn: Người Hà Nội