Đình Thượng Hiệp, thuộc thôn Thượng Hiệp, xã Tam Hiệp, huyện Phúc Thọ, ngoại thành Hà Nội, thờ phụng Bạch Hạc Long thần Đại vương ở thời Hùng Vương, đã có công đánh giặc, trị thủy giúp người dân yên ổn làm ăn, phát triển nông nghiệp.
Nhờ những công đức này, Bạch Hạc Long thần Đại vương được
Hùng Vương sắc phong là Thổ lệnh khâm sai, Thống quốc Trung thành đại vương.
Sau khi mất, ông được vua gia phong là Tam giang Bạch Hạc Thượng đẳng phúc thần,
sắc cho phép nhân dân vùng Tam Hiệp muôn đời thờ phụng.
Đình Thượng Hiệp có từ lâu đời, qua nhiều lần trùng tu, đình
đậm nét nhất vào thời Nguyễn. Năm 1948, người dân địa phương tu tạo lại ngôi
đình to đẹp và được giữ gìn đến nay.
Đình được xây dựng theo hướng tây nam, ven khu cư trú của
làng. Đình có bố cục theo chiều dọc, bao gồm Nghi môn, sân đình, hai nhà giải
vũ, tòa đại đình.
Nghi môn đình kiểu Trụ biểu Tam quan, cổng chính là Hai trụ
biểu cao, trên đỉnh gắn tứ phượng, ô lồng đèn đắp nề tứ quý, thân trụ có ô chữ
nhật viết các câu đối cổ bằng Hán tự, đế thắt cổ bồng, sân vuông rộng lát gạch
Bát Tràng, hai bên là hai dãy nhà dải vũ chạy song song đối diện nhau qua sân gạch.
Đại đình bao gồm tòa Đại bái và Hậu cung tách biệt phía sau.
Hai dãy nhà dải vũ có quy mô thấp nhỏ, mỗi dãy gồm 5 gian
xây gạch kiểu tường hồi bít đốc tay ngai. Mặt trước có hai hồi xây trụ biểu cao
gần ngang nóc nhà.
Đại bái là tòa nhà hình chữ “nhất”, 5 gian, xây thông phong,
4 mái uốn đầu đao, lợp ngói mũi hài. Bờ nóc đắp nề Lưỡng long Quán Nhật, hai đầu
bờ là hai con kìm ngậm bờ nóc. Các đầu đao đắp nề đầu rồng, vân mây cách điệu.
Các bộ vì kèo mái đóng theo kiểu thượng giá chiêng trụ trốn,
hạ kẻ bẩy hiên trên 4 hàng cột cái, chân cột có kê tảng đá xanh.
Hậu cung cách Đại bái khoảng 3 mét, 4 gian xây dọc kiểu chồng
diêm n 2 tầng 8 mái với các đầu đao cong vút lên được trang trí đầu rồng. Kết cấu
kiến trúc tòa Hậu cung tương đối đơn giản.
Hai vỉ kèo hồi nhà đóng kiểu chồng rường. Bốn bộ vì chính được
làm giống nhau, đỡ mái thượng là kết cấu kèo cầu giá chiêng hạ bẩy. Hai mái dưới
có vì kèo nách kiểu chồng rường đặt trên thanh xà ngang.
Nền Hậu cung được tôn cao, Gian ngoài lànơi hành lễ, gian
trong bày bộ bát bửu, ban thờ có ngai thờ thành hoàng làng. Các mảng chạm khắc
trang trí trong tòa Hậu cung theo chủ để tứ linh, tứ quý, sử dụng kỹ thuật chạm
nổi.
Hằng năm, nhân dân trong làng thường tổ chức lễ hội đình Thượng
Hiệp vào tháng 8 âm lịch. Đình Thượng Hiệp được Bộ Văn hóa và Thông tin xếp hạng
di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia năm 1991./.
Theo Hà Nội Danh thắng
và Di tích tập 02