Là một trong những ngôi làng nổi tiếng của đất Kinh Bắc xưa, làng Cổ Mễ hay còn được gọi là Cô Mễ, là một ngôi làng cổ nằm bên cạnh con sông Cầu thơ mộng gắn liền với nhiều truyền thuyết lịch sử.
Cổng làng Cổ Mễ
Trước năm 1945, Cổ Mễ là một xã thuộc Tổng Đỗ Xá, huyện Võ Giàng, tỉnh Bắc Ninh. Ngày nay, Cổ Mễ là một khu thuộc phường Vũ Ninh, thành phố Bắc Ninh.
Những con ngõ nhỏ mang đậm nét ngày xưa
Hàng chục thế kỷ tồn tại đã để lại nơi đây nhiều mái nhà và kiến trúc cổ
Dù Bắc Ninh đã lên thành phố, vài nơi trong làng đã mang dáng dấp phố phường nhưng vẫn còn đó những ngõ nhỏ quanh co, những nếp nhà lợp ngói đông dương tường gạch, những cây cổ thụ đổ bóng um tùm trên con đường làng hun hút…
Đền Bà Chúa Kho
Đến Cổ Mễ điểm nổi bật nhất là cụm đền - đình - chùa mang đậm nét đẹp của đồng quê Bắc Bộ. Được biết đến nhiều nhất trong số các cơ sở tín ngưỡng này có lẽ là đền Cổ Mễ hay còn gọi là Đền Bà Chúa Kho nằm trên lưng chừng núi Kho và sát bờ sông. Ngôi đền này từ lâu đời đã đi vào tín ngưỡng dân gian.
Quang cảnh bên trong Đền Bà Chúa Kho
Một ngàn năm trước, làng Cổ Mễ vốn là nơi đặt kho lương thực của nhà Lý ở bờ Nam chiến tuyến Như Nguyệt (sông Cầu). Đền thờ Bà Chúa Kho chính là nơi tưởng niệm một người phụ nữ Việt đã khéo tổ chức sản xuất, tích trữ lương thực, trông nom kho tàng quốc gia trong thời kỳ trước và sau chiến thắng Như Nguyệt.
Ngày nay, chỉ cách điện thờ Bà Chúa chừng 1,5m vẫn còn một đường hầm có kết cấu hình mái vòm nằm lùi sâu trong chân núi, chỗ cao nhất của đường hầm là gần 2m. Các bô lão nhiều đời đều nói đường hầm do Bà Chúa Kho xây dựng.
Trong cuộc chiến chống nhà Tống, bà đã đứng ra xây dựng nhà kho, tích trữ lương thực để đánh quân xâm lược. Núi Kho là nơi được bà lựa chọn để tích trữ lương thực.
Đường hầm chính là do bà cho xây dựng để vận chuyển lương thực từ bờ sông Như Nguyệt lên nhà kho một cách dễ dàng và không bị địch phát hiện.
Người dân đến lễ Đền Bà Chúa Kho
Đền Bà Chúa Kho vốn được khởi dựng từ lâu đời, nhưng dấu tích kiến trúc xưa còn lại nhiều nhất là của thời nhà Lê. Ngôi đền cổ gồm nhiều công trình được xây dựng theo một trục dọc chạy từ chân núi Kho lên lưng chừng núi như: Cổng Tam môn, Tiền tế, ba cung, hai bên là hai tòa Dải vũ và một số công trình phụ trợ khác.
Ngày nay, đền Cổ Mễ được người dân biết đến như một “ngân hàng địa phủ” lớn và uy tín nhất cả nước. Theo tục thì vay đầu năm trả cuối năm, vì thế cứ vào những ngày đầu năm người dân khắp cả nước lại về nơi đây cầu mong có một năm nhiều tiền lộc, no đủ.
Chùa Cổ Mễ
Đình Cổ Mễ
Liền kề với đền là đình và chùa. Cả hai đến nay vẫn giữ được những đường nét kiến trúc cổ hài hòa với không gian làng quê yên bình.
Trải qua thời gian, cổng chùa mang đậm nét cổ kính, rêu phong
Chùa Cổ Mễ có từ lâu đời với những kiến trúc được xây dựng vào thế kỷ XIX, làm theo kiểu chữ T với những tác phẩm chạm khắc công phu. Ngày nay, trong chùa còn ba pho tượng đá khá đẹp mang rõ phong cách điêu khắc thời Mạc.
Đình làng Cổ Mễ
Đình làng Cổ Mễ được xây dựng vào năm 1681 dưới chân núi Kho. Qua nhiều biến cố thăng trầm của thời gian hiện nay đình vẫn còn giữ được kiểu dáng kiến trúc thời Lê, quay mặt về hướng Đông Nam xung quanh bao bọc xóm làng.
Hệ thống 7 bia đá dựng khắc năm 1752, 1812, 1819, 1868, 1875, 1888
Đình nằm trên một mảnh sân rộng với kiến trúc theo kiểu chữ nhất, một tòa đại đình gồm 5 gian, trước tòa đại đình còn đặt 7 bia đá ghi lại những chiến công thời xưa hiển hách của các vị thánh Trương Hống, Trương Hát và những sự kiện lịch sử riêng như: Lịch sử lập làng, đình, sự đóng góp công đức của quần chúng.
Người dân đến với Cổ Mễ vào một ngày không lễ hội, du khách mới thấy bề dày văn hóa hàng ngàn năm vẫn còn trên từng viên gạch, trên từng nét chạm khắc xa xưa vùng Bắc Ninh – Kinh Bắc.
Văn Đức
Nguồn: Đài phát thanh và Truyền hình Bắc Ninh